MAAK VOL … VIR EEN RAND?

MAAK VOL … VIR EEN RAND?

Hier van 1971 af het ‘n nuwe ding sy verskyning gemaak: Metrieke mate. Galonne, myl en pond het liters, kilometer en kilogram geword. Verkeerstekens het verander en nuwe karre se spoedmeters het snelheidsmeters in kilometer per uur geword. Die kinders het nogal nie lank geneem om hieraan gewoond te raak nie, maar baie van die ouer garde het kleigetrap met die nuwe manier van doen.

Daardie dae was daar beroering in die buurt wanneer iemand ‘n nuwe kar gekry het. So was dit dan ook die dag toe Pa met die nuwe Vauxhall Cresta om die hoek gery gekom het. Ná werk een middag.

Die woord het vinnig versprei en gou was die buurmanne (asook ‘n paar –vroue) en kinders en honde rondom die nuwe spogwa saamgedrom. Opmerkings en aanmerkings word gemaak. Wiele word saggies – sagter as ‘n ou kar se wiele – geskop, bekleedsel word gestreel, die grootte van die kattebak word beskou en of daar nou iets van ‘n enjin af geweet word of nie, koppe word onder die enjinkap ingedruk om belangstellend die kraglewering en hoeveelheid silinders en petrolverbruik te bespreek. Daar is selfs beweer dat karre nou swaarder op petrol gaan wees met liters in plaas van galonne. Die kinders stry oor wie se kar die vinnigste of grootste of blinkste is en heel dikwels loop dit sommer op ‘n ernstiger ruk-en-pluk uit. Daar was natuurlik altyd die suurgatte met subtiele en minder subtiele skimpe van nuwe karre wat eintlik net ‘n dead loss is of spesifieke modelle wat “sakke vol moeilikheid bring”.

En dan was daar die mense wat gewonder het waar die geld vir ‘n nuwe kar vandaan kom.

Oortyd was ‘n woord waarmee ek grootgeword het. Omdat Ma haar loopbaan prysgegee het die dag toe ek gebore is, het Pa heldhaftig (in mý oë, ten minste) die stryd gestry om brood vir ons vyf op die tafel te voorsien. En ook die ander dinge soos die Vauxhall en die fliekkaartjies en gesinsvakansies. Om dít te kon doen, het hy lang ure oortyd gewerk.

Soggens, voordat ons vir skool opgestaan het, was hy al by die werk en baiekeer het hy eers ná aandete, vaal in die gesig, die agterdeur oopgemaak. Ek glo nie Pa het ‘n benul gehad van hoeveel geld in die bank was nie, want Ma was die een wat noukeurig die geldsake hanteer het. Getrou aan die einde van die maand is toegesien dat alles betaal word en streng by die begroting gehou word. Nooit ‘n kredietkaart gehad nie. Wel, streng gesproke was die Samba-kaart dalk tog ‘n kredietkaart wat aan die einde van die maand ten volle betaal is. En dan, aan die einde van die jaar word die Samba-bonus gebruik om Kersgeskenke te koop en help dit om die gat wat die Desembervakansie in die begroting maak, te vul.

In Zastronstraat, daar in Bloemfontein, was ‘n garage wat sulke plastiese petrolkoepons op Samba verkoop het. Tien in ‘n pakkie teen vyf Rand per pakkie. Ma het altyd drie pakkies vir die maand gekoop, een vir haar en twee vir Pa met die groter kar. Op Woensdae, meestal, het Ma twee vyftig sent-koepons geneem om petrol in die Morris Minor te gooi – die week se petrol vir rondry agter balletklasse aan, tandarts toe, dokter toe, kruideniersware koop en dorp toe gaan.

Vir die jaarlikse vakansies is daar vir baie dinge begroot, maar nooit werklik vir petrol nie. En ons het toe nog nooit van die woord “tolhek” gehoor nie. Halfpad na ons bestemming toe het Pa gestop en die smulgoed wat Ma by die huis gepak het uit die kattebak gehaal. By daardie wit sementtafels en sitplekke onder ‘n boom langs die pad.

Dit was die dae toe ‘n witbrood nege sent en ‘n bruine  sewe-en-‘n half sent gekos het. Fliekkaartjies by die inryteater was nege-en-veertig sent en ‘n blok sjokolade ‘n volle twintig sent.

Ag ja …