LETSELS VAN OORLOG

LETSELS VAN OORLOG

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

Op patrollie

In die vliegtuig terug Bloemfontein toe, drie dae later, skyn die son helder deur die klein venstertjies. Ek kyk na die ander passasiers. Mans met aktetasse, kinders saam met hulle ma’s, studente, almal so… so ongekompliseerd. Sonder bagasie.

Ek beny hulle. Wie is ek met al my bagasie? Ek wat verlede week nog terrs geskiet het. Ek wat nou, net soos die ander passasiers, skynbaar ongestoord op die vliegtuig sit. Ek wat volgende week met ‘n glimlag agter die toonbank by die bank gaan staan – “Môre Mevrou, waarmee help ek vandag? Het u geweet ek het verlede week ‘n man geskiet? En anderdag het ek ‘n vrou in die kop geskiet. Ja Mevrou, haar lippe en borste was afgesny…”

Buffel in die bos

My belewenis van die werklikheid het byna skisofrenies geword: ’n Rasionele ervaring wat presies verstaan wat gebeur het en waarom. En ’n emosionele ervaring wat dit moeilik maak om dit hier, ver van waar dit gebeur het, te hanteer.

Op die grens het die oumanne hieroor gepraat. Van die nagte waar jy depressief rondrol, sleg slaap, sweet en angsaanvalle kry wat in drome begin waar jy in ‘n bos vol landmyne verdwaal en mense hoor skreeu en huil.

En dan skrik jy telkens vervaard wakker. Gillend, natgesweet.

Besoek aan ‘n kraal

Heel dikwels klou ons vas aan herinneringe uit “die goeie ou dae”. Maar dan is daar ook herinneringe wat ons diep wegpak en huiwerig oopmaak.

Of vir altyd probeer toehou. Herinneringe wat met niemand gedeel word nie.

Buffels staan gereed

Buffels op patrollie

Buffels by Okatopi

Ek het ‘n plekkie wat ek koester, ‘n stil plekkie waar ek min mense toelaat. Ek treur en lag daar tussen herinneringe deur wat nooit uitgewis sal word nie. Herinneringe aan vriendskap, liefde en omgee vir broers saam met wie ek geskerts, gehuil en gesweet het. Broers saam met wie ek met laaste lig ‘n sigaret of pakkie Super C gedeel het. Broers wie se verminkte liggame ek vasgehou het terwyl die lewe, rooi gevlek, in die wit sand weggesyfer het – saam met my jeug.

Daardie dae raak weg in gister, maar bly vlak in my wese.

Naby Oshivello

Elande

Elande staan gereed

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG

‘N BASIS IN OWAMBOLAND

‘N BASIS IN OWAMBOLAND

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

Okatopi

Iewers laat ‘n kassetspeler Rodriguez se musiek deur die basis sweef. I wonder… Onbewustelik neurie baie van die manne saam, wonder saam oor die trane in kinders se oë en soldate wat sterf. Wonder wanneer die wêreld van haat verlos sal wees. Wonder, wonder, wonder…

Ek lê uitgestrek op my bed en luister met net my swart PT-broek aan. Die manne is opgewonde, baie van hulle. Ons het pos gekry. En pakkies. Benecke kom sit met sy oopgemaakte pakkie by my op die bed.

“Waar’s jou pakkie?” vra hy.

“In my trommel, hoekom?”

“Nee, ‘k wonner maar net. Gedog jy’t dalk niks gekry nie. Pieterse het niks gekry nie. En ek dink Harmse het ‘n Dear Johnny gekry.” Benecke steek ‘n stukkie droëwors in sy mond en hou die pak na my uit. “My oom het dié gemaak. Hy maak die beste wors. Proe bietjie.”

“Harmse? Hoe weet jy dit?” vra ek terwyl ek ‘n stukkie van die-beste-wors afbreek.

“Nee, hy’t sy brief begin lees en f*k, f*k gesê. Toe frommel hy die brief op en prop dit in sy sak. Hy sit nou al vir ‘n halfuur daar op die toilet.” Benecke delf verder in sy boks eetgoed rond.

“My bliksem, hulle gaan al van standerd agt af uit. Hy wás so bang dit gaan gebeur. Ons sal maar ons support moet gaan gee, jong.”

Du Toit kom van buite af in. “Hei boys, Harmse sit op die pot en tjank oor sy meisie. Ons sal moet gaan help daar.”

Natuur roep in die bos

Dit is so ‘n uur voor klaarstaan. Drukkend warm. Vier manne sit in ‘n geïmproviseerde swembad – ‘n gat in die grond met ‘n grondseil uitgevoer, halfvol met water uit die waterkar. Elkeen met ‘n Coke in die hand.

Iemand het intussen vir Harmse uit die toilethokkie gekry. Met dikgeswelde oë leun hy teen ‘n wasbak, teugend aan ‘n Kasteel met Kersop se arm vertroostend om sy nek.

“Ek is só lief vir daai meisiekind,” sê Harmse gebroke in ‘n hoë stemmetjie. “Ek wou met haar trou. Sy sê niks nie, hoekom, wat… F****l. Ek verstaan nie…”

“Kry vir jou ‘n Kameel,” skud Benecke ‘n sigaret uit die pakkie met Neethling wat dadelik sy aansteker se vlam aanbied. Terwyl hy die sigaret tussen Harmse se lippe aansteek, gee hy raad: “Pel, ek voel saam met jou, genuine. Maar luister nou, vanaand gaan ons lekker gesuip raak, ons drown ons sorrows en dan môre gee ek jou die adres van ‘n smart girl. Sy was saam met my op skool… genuine ‘n smart girl. Move on, man, daar’s baie visse in die see.” Hy mik speels twee, drie vuishoue na Harmse se maag en gaan voort. “Luister my ou, laat jou pa nou vir jou raad gee,” hy maak sy stem so ‘n oktaaf dieper, “’n man is nie ‘n windpomp nie. Jy kan nie so lank op een gat bly staan en pomp nie.”

Oshivello

Later die aand, terwyl ons Harmse se sorrows in die kantien drown, bars ‘n troep uitasem by die deur in.

“Hei , f****t boys, daai ouman-tiffie wie se buddy verlede week die landmyn afgetrap het, het bossies geraak. Sy mind het gegaan. Hy sit hier buite in die donker met sy ma en praat.”

Dit is laataand, pikdonker. Buite sit die man onder ‘n boom en praat. ‘n Leë bierblikkie is sy telefoon. Sy ander hand klem om ‘n bierbottel. Die woorde is anders as dié van ‘n dronk man. Hartverskeurend, deur snikke lê hy die wonde van die afgelope klompie maande bloot.

“Ma, Hennie is dood Ma, moer toe geskiet. Sy voet het my in die gesig getref. Ek kon niks doen nie Ma. Dis die f****n terrs Ma, húlle’t hom doodgemaak. Ek haat die wetters, ek haat hulle, haat hulle, háát hulleeee…”

Die manne wil nader staan, maar Staf Gerber keer.

“Los die man dat hy die k*k uitkry. Maak net seker dat hy nie ‘n wapen by hom het nie.”

Agterna sou daar nog ‘n hele paar geknakte siele so opbreek. Eens opgewonde, lewenslustige jong manne vol bravade wat dan met gesonke oë deur die basis strompel, gestroop van menswees. Soos daai een ou, ‘n Noddy-kardrywer[1], wat een oggend poedelkaal deur die basis gedwaal het met ‘n R1. Vreemd genoeg, hý het ook heeltyd met sy ma gepraat. Eintlik meer gemompel, met oë wat niks sien nie. Toe gaan sit hy met die geweer tussen sy bene en skiet homself deur die kop vóórdat enige iemand kon keer. En dan is daar daai luitenant wat soms snags so in sy slaap huil…

[1]  Eland  pantserkar

Swembad by Okatopi

Op patrollie

Ontspan na patrollie

Brunch

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG

TROEPIE TYDENS BASIES

TROEPIE TYDENS BASIES

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

LAASTE LIG

Dit is ‘n snerpende koue wintersoggend.

Die hele gesin het saam gekom om my in die parkeerarea van die stasie af te sien – die stasie in Bloemfontein, tuiste van 1 Valskermbataljon by Tempe. Ek moet saam met die nuwe groep dienspligtiges by die stasie aan die onderpunt van Maitlandstraat aanmeld waar ander jongmanne uit alle windrigtings met die trein arriveer. Pa het gesukkel om parkeerplek te kry, want die Bedfords staan die stasie se parkeerarea vol.

Ma en Elanie is tranerig. Pa kamoefleer sy gevoelens agter ‘n front, maar sy gesig is stroef. Effens geforseerd maak hy praatjies van hoe ‘n groot avontuur ek gaan beleef en “gee net jou beste – onthou dis ‘n droom van jou wat waar kan word”. Debbie fladder blinkoog wimpers en geniet die kyke wat sy van die manne in uniform kry – so tussen al die organisasie en bevele deur.

“Jy moet my vertel as jy daai boekie kry,” beveel sy my.

My suster is oortuig daarvan dat elke army-lat ‘n boekie met reëls ontvang. Hierdie boekie vertel jou dan hoe om civie-klere aan te trek, hoe om in civie-life op te tree, hoe om meisies te benader en te behandel, ensovoorts.

“Want al die army-ouens is presies dieselfde,” glo sy. “Ek sê jou, van die stink voete en Chesterfield wat hulle rook tot die manier hoe hulle loop en meisies chaff.”

Dringender sake as meisiekyk moet aandag kry en die nuwe rowe, nog met civies aan en lang hare, moet op die Bedfords kom. Heel bedeesd en beskaafd word ons beduie hoe en waar. Eenkant neem paartjies in omhelsing afskeid en beloof ewige trou. Ma’s maak vir oulaas seker dat seuns alles ingepak het.

“Onthou die pak beskuit is in die handdoek toegedraai. My kind, moet nou nie onverantwoordelik gaan staan en wees nie. Moenie van jou stiltetyd vergeet nie…”

Sommige manne moet wild keer dat ma’s nie ‘n woordjie met die vriendelike sersant of korporaal inkry oor pille wat gereeld gedrink moes word of ‘n slegte hoesie of iets nie.

En toe vertrek die konvooi voertuie met bleekgesig manne van die stasie af. Ma’s en meisies waai met nat snesies. Pa wys ‘n duim-op teken vir my en hou steeds sy front. Maar ek ken my pa, veral daai trek om sy mond.

Die bedeesdheid, die beskaafdheid en die vriendelikheid wat ma’s gerusstel, bly op die stasie agter.

Aapkas by Valskermbataljon

By die ingang na 1 Valskermbataljon grinnik die hekwagte toe die nuwe inname verby hulle ry, verby die arendhok tot langs die paradegrond waar die Bedfords tot stilstand dreun.

SPLINTERNUWE UITRUSTING TYDENS BASIES

Eerste kerkparade tydens basies

Sondagmiddag tydens basies valskermbataljon

Die oomblik toe die bakklap agter die Bedford oopval, gaan die deure na ‘n nuwe wêreld oop. Dis nie net die bedeesdheid wat op die stasie agtergebly het nie. My hele lewe soos ek dit tot nou toe geken het, is saam met pa en ma huis toe.

Vir ‘n vlietende oomblik kry ek ‘n idee van hoe dit destyds vir die soldate moes voel wat tydens D-dag die vyand moes trotseer toe die flappe van die landingstuie so in die see oopgeval het. Soos daai ouens in The Longest Day. Daar word nou wel nie op ons geskiet nie, wat darem ‘n troos is, maar woordkartetse, pandemonium en bevele laat Black Sabbath na die kerkkoor klink. Die vierde woord wat ek in die basis hoor, is f****n.

“Klim in die f****n bus!” ‘n Ou met twee strepe op die bo-arm blaf die bevel uit. Die woord in al sy vorme en verbuigings sou daarna ‘n standaardwoord in alle daaropvolgende sinne word.

Ons maal soos slagskape rond en soek verward vir ‘n bus, maar daar is net die Bedfords waar ons so pas van afgeklim het. Geen busse nie. Party ouens gaan klim in die harwar wéér terug op die Bedfords – die naaste ding wat moontlik vir ‘n bus aangesien kan word.

“O f*k! Klim af daar vóór ek jou daar kom afdónner!”

Hier en daar kom ‘n ou tot verhaal en onthou vaagweg van skoolkadette-dae af dat ‘n bussie ‘n afdeling is. Ons moes aantree, ‘n squad vorm. Dís wat ‘n bus is. Ons gaan val by die ander ouens in wat met die eerste Bedfords aangekom het. Agt afdelings, vier rye per afdeling, so twintig manne in ‘n ry.

Die hele dag lank word ons van een punt na die ander in die “bus” rondgery. Vir mediese ondersoek moet ons uittrek, net onderbroeke aan hou. By die stoor kry ons uniforms, trommel, balsak en eetgerei. By nog ‘n stoor word rugsakke, webbing, waterbottels en ander toerusting uitgereik. Ons word verneder, gevloek en tee gevoer. Ná middagete steek die haarkapper sy knipper deur die civie-kapsels. ‘n Troep met ‘n besem vee sakke vol hare van die vloer af.

Opleiding op De Brug.

Na die storm op De Brug

Storm op De Brug

Opruim na die storm De Brug

Bloemspruit

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG