‘N MA SE SMART IN MARMER

‘N MA SE SMART IN MARMER

Klein Robert Manners is dood kort na sy negende verjaarsdag. Lord Haddon, soos hy in 1894 met sy dood bekend was.

ROBERT EN SY MA, VIOLET

Gister, terwyl ons deur die Manner-familie se herehuis loop, steek ons in die kapel by ‘n marmerbeeld van Robert vas. So lewensgetrou lê die tenger lyfie daar, dat ons byna op ons tone verby wil sluip. Dis eers wanneer dieper gedelf word, dat die seuntjie dadelik aan die hartsnare kom pluk.

BEELD VAN DIE ONTSLAPE ROBERT MANNERS

Robert was die oudste seun van Henry Manner, die agste hertog van Rutland en sy vrou, Violet. Hulle het ook twee dogters en ’n jonger seun, John gehad.

ROBERT, TUSSEN SY TWEE SUSSIES BY HUL MA.

ROBERT EN SY SUSSIES

ROBERT (HEEL LINKS) SAAM MET SY SUSSIES BY HULE MA, VIOLET

Sy dood is tot vandag in omstredenheid gehul. Die amptelike weergawe van sy dood word aangegee as “sudden illness”. Die dag met sy begrafnis, is sy jonger boetie weggestuur. Baie mense glo dat klein Robert dood is as gevolg van (wat sy ma beskryf het as) ’n ongeluk tydens ’n akrobatiese toertjie – en dat sy die jonger John blameer het vir Robert se dood.

Robert se graftombe is deur sy ma ontwerp en gemaak. Met baie min ervaring in beeldhoukuns, het sy troos na haar seun se dood gevind in die bemeestering van die kuns en die skepping van die gedenksteen. Die doodsmasker, wat die oggend na sy dood gemaak is, is gebruik om die gesig so lewensgetrou moontlik te maak.

Rondom die gedenksteen staan:

“Robert Charles John Manners, Lord Haddon. Born Aug. 8th 1885, Died Sept. 28th 1894. Eldest son of Henry 8th Duke of Rutland, K.G. and Violet his Wife. For ever wilt thou grieve and he be fair.”

En op die voetstuk:

“Hope of my eyes. Something is broken that we cannot mend. With Grief, Remembrance Pride and Love, I decorate his Memory. Dear, dear little Boy. You give us all perpetual benediction. Entirely designed and modeled by his Mother.”

HADDON HALL – DIE MANNERS-WONING

 

SAAI OM TE OES?

SAAI OM TE OES?

Woensdagaand, met die foto’s van ’n brandende Bloemfonteinse stadsaal wat soos ’n veldbrand deur die internet versprei is, het iets diep binnekant in my meegegee.

Ons skoolleuse was, SAAI OM TE OES. Die aand met my matriekafskeid, was die tema vir die aand deur ons skoolwapen geïnspireer en die skoolhoof het ʼn aangrypende toespraak gelewer aan die vooraand van ons groep jongmense se volwasse lewens. Sy boodskap was gebaseer op die skoolleuse: Saai om te oes. Wat jy vandag saai, maai jy in die toekoms. Ons matriekafskeid was, ironies genoeg, in die Bloemfonteinse stadsaal.

As laerskoolseun het ek baie ure in daardie gebou deurgebring. Dis daar waar kleinsus Elmarie ‘n A-Plus vir voordrag gekry het. Dis ook daar waar ek elke jaar albei my sussies met balletkompetisies gaan ondersteun het, nie altyd noodwendig besonder vrywillig nie. In die hoërskool was dit minder teësinnig, so met die klompie tienerballerinas wat ontluikende hormone op aandag laat spring het (nè Santie?). Een Saterdagaand, egter, het ek en Pa genoeg ballet vir die jaar gesien en besluit toe om eerder inry toe te gaan – net ons twee. ʼn Regte manne-aand met cowboy-fliek, hamburgers, tjips en al.

In daardie saal het ek en Willie, as skoolseuns, talle optredes gaan kyk. Met ons kerkpakke aan, want Pa het gesê as ʼn man in die aand uitgaan, dan trek hy ordentlik aan – en buitendien, dis die stadsaal. Al Debbo, Joe Dolan en nog vele ander. Later jare die Claxons en andere. Die laaste keer wat ek in hierdie besondere saal was, was met ʼn matriekreünie toe jarelange vriendin, Alice en haar kroos die gehoor met hul musiektalent vermaak het.

ʼn Onthaal of enige funksie in die stadsaal was ʼn deftige affêre. Daar is vertel dat die dansvloer een van die bestes in land was.

 

Destyds, toe die stadsaal net so na die depressiejare gebou is, is kiaat uit Birma en marmer uit Italië vir die afwerking ingevoer. Sandsteen is gebruik vir die buitekant om aan te pas by die ander historiese geboue in President Brandstraat. Die Raadsaal waar die indrukwekkende standbeeld van generaal De Wet op sy perd, Fleur, net so oorkant die stadsaal aandag trek. Die Appèlhof, van waar heelwat internasionale uitsendings van opspraakwekkende hofsake al gebeeldsend is, net so langs die stadsaal.

In 1947 is die Britse koninklikes hier onthaal.

Nou is daar ‘n uitgebrande ruïne in ‘n spogstraat. ‘n Swartverbrande karkas van goeie herinneringe.

Al hierdie dinge flits toe deur my kop toe ek die foto’s van die saal in ligte laaie sien. En daar knak toe iets. Wat dit presies was, weet ek nie. Skielik het ek kwaad geword vir die ewige baklei in Suid-Afrika. Tot in my murg hartseer om te sien hoe so baie dinge wat vir my waarde het, verwoes word.  Siek en sat en moeg om my velkleur te verdedig en heeltyd die ander wang te draai – ter wille van politieke korrektheid, vrede en welwillendheid.

En ek het gewens daardie oproeriges (ek kan ander woorde ook hier gebruik) kon na die toespraak luister wat ons skoolhoof destyds met die matriekafskeid gelewer het.

Saai om te oes.

Want Woensdagaand is daar niks behalwe verwoesting gesaai nie.

Daar kan mos nie ‘n oes wees nie!

(EK WIL BENADRUK DAT GEEN VAN DIE FOTO’S IN HIERDIE ARTIKEL MYNE IS NIE – DIT IS VAN ORAL GELEEN)

KONDENSMELK VIR ‘N KRAALOOG-SEUNTJIE

KONDENSMELK VIR ‘N KRAALOOG-SEUNTJIE

(ALLE FOTO’S SLEGS TER ILLUSTRASIE)

Met dagbreek vertrek ‘n peloton agterop Bedfords uit die basis. ‘n Sein is ontvang dat die groep insurgente met kinders gewaar is. Die Bedfords sal die groep soldate so ongemerk moontlik aflaai naby die plek waar die vlugtende groep laaste gewaar is, want die choppers sal hulle teenwoordigheid met teveel van ‘n gedruis aankondig.

Benecke sit oorkant Abrie. Die atmosfeer is byna soos die dag in die Dak[1]  voor hulle eerste sprong. Dit voel so lank terug. Wat die atmosfeer vandag anders maak, is ‘n vreemde opgewondenheid, byna soos die rit Hartenbos toe vir ‘n langverwagte seevakansie. Die Bedford se seile is af en die oggendson steek. Langs die pad wei donkies en bokke. PB’s[2] steek wonderend vas en staar die voertuie agterna. Groepies stowwerige kinders met verslete klere waai huiwerig met klein handjies vir die soldate. Party is heeltemal kaal.

Daar is geen teken van die insurgente toe hulle by die kraal opdaag nie. Die intelligensie wat ontvang is, is foutief – gedeeltelik, minstens. Die hoofman vertel vir hulle dat die insurgente met die ontvoerde kinders drie dae gelede op ‘n nabygeleë kraal toegeslaan het vir kos en water. Dáárdie kraal se hoofman het besef wat die lot van die groepie verskrikte kinders saam met die insurgente was en het ‘n kind van sý kraal gestuur om alarm te maak. Hiervoor het hy met sy lewe geboet en die kraal is geplunder. ‘n Groep inwoners het na die kraal waar hulle nou is, gevlug. Alles hier is op die oog af vreedsaam.

‘n Seuntjie van so drie of vier jaar oud klou skaambang aan sy ma se been. Groot bruin oë volg wantrouig Abrie se bewegings.

Die vrou het net ‘n bont romp aan met ‘n string heldergeel krale om haar nek. ‘n Tipiese poskaartprentjie. Abrie wil die seuntjie en sy ma gerusstel, maar kan nie hulle taal praat nie.

Saam met hulle ratpacks[3] kry die troepe ‘n buisie kosbare kondensmelk. Dit is eintlik vir die tee bedoel, maar Abrie druk syne altyd op die dog biscuits uit. Hy besluit dat hy darem ‘n dag daarsonder kan klaarkom en hou hurkend die buisie na die seuntjie uit. Nie eers onder aanmoediging van sy ma wil die kind dit neem nie. Toe gee Abrie dit vir haar. Met albei hande en ‘n glimlag wat die mooiste wit tande wys, neem sy dit. Op haar voorarm is ‘n vars brandmerk wat begin ontsteek. Abrie roep die mediese ordonnans nader en beduie vir die kralevrou dat die man na haar wond sal omsien.

Terwyl hy haar wond behandel, staan twee mans ook nader. Die een, met ‘n blinkgeswelde wang, is tevrede met ‘n handvol pynpille vir sy mondontsteking . Die ander man se linkerhand is af. Morsaf, net bokant die pols en die wond lyk erg septies. Hy is van die nabygeleë kraal. Die dag toe Swapo hulle hoofman vermoor het, wou hy ingryp en was gelukkig om net sy hand te verloor het. Met die wond skoongemaak en verbind, ekstra verbande en medisyne onder die blad vasgeknyp, skud hy eers die medic se hand dankbaar  en draai toe na Abrie. Sy handdruk is innig, sy Afrikaans opreg: “Dankie, my baas.”

Op pad Bedfords toe, draai Abrie om en kyk terug. Die seuntjie staan langs sy ma uitbundig en waai. Sy waai ook en wys weer daardie glimlag.

Abrie waai terug.

Die insurgente het hulle bly ontwyk. Die gevolge sou talle lewens omkeer.

[1] Dakota (Douglas DC-3)

[2] Plaaslike bevolking (dikwels Ovambo’s’)

[3] Rantsoenpakkies met kos wat op patrollies saamgeneem is.

LEES GERUS MEER OOR DIE BOEK: MONOCHROOM REENBOOG

PASNAWEEK

PASNAWEEK

(ALLE FOTO’S SLEGS TER ILLUSTRASIE)

Laat Oktober breek die eerste pasnaweek aan. Abrie se planne is lankal gereed om Somerset-Wes toe te ryloop. Annelien toe.

Vroeg Saterdagoggend kry hy ‘n geleentheid met die Bedford wat ontbyt van die hoofbasis op Oudtshoorn na die tentdorp op Kansas bring. Een van die kokke uit die basis, ‘n ouman, het hom beduie hoe hy moet maak.

“Kry ‘n lift met die kostrok terug Oudtshoorn toe en laat hy jou by die Hartenbospad aflaai. Daar sal jy gou opgelaai word, want dis ‘n besige pad. Vra die mense om jou net ‘n ent te vat tot by die pad wat De Hoop toe gaan. Daai pad vat jou reguit Kaap toe. Jy sal middagete al daar wees.”

Agterna was Abrie nie seker of die kok hom ‘n streep wou trek en of daar werklik goeie bedoelings agter die advies was nie.

Die Bedford laai hom langs die pad na Hartenbos af waar hy nie lank wag voordat ‘n melkboer hom oplaai nie. Net soos die ouman gesê het. By die kruising met die “pad reguit Kaap toe” word Abrie afgelaai. En daar staan hy, sonder kos en water, vir twee ure. Nie ‘n kar in sig nie. Hy besluit dat hy nie dáár kan staan en wag vir ‘n geleentheid nie. Vorentoe is daar dalk besiger kruisings. Swetend in sy step-outs takel hy die roete, verby landerye, plaaswerkerhuise, beeste, skape, maar niks besige kruisings nie. Die son het sy visier op hom.

Heelwat kilometers later hoor hy iets. Eers dink hy dis sy verbeelding, die hitte laat hom nou al stemme hoor. Weer hoor hy dit, vaagweg kom dit op die Karoo-windjie aangesweef:

“Boetieee, boetieee…!” So ‘n hoë stemmetjie, amper soos ‘n voël se roep.

Honderd meter of wat van hom af sien hy die figuurtjie, ‘n ou kleurlingvroutjie met ‘n wit kappie op die kop. Sy staan in die middel van haar groentetuin, hande rustend op ‘n tuinvurk.

“Boetie, ko’hier jong, die son gaat vi’jou doodbrand,” skreeu sy.

Abrie dink, Tannie, ek het nog ‘n ver pad, ek kan nie nou afdraaipaaie loop nie. Die vroutjie sien sy huiwerigheid.

“Ko lat’k eers vi’ jou ‘n ou koeligeitjie gee.”

Die koeligeitjie oorreed hom. Hy klim sommer deur die doringdraad en kies kortpad deur die kniehoogte bossies na waar sy haar tuinvurk in die grond gesteek het.

“Môre, Tannie.” Die “tannie” kom verstommend maklik oor sy lippe.

“Dja, môre jong. Julle army-outjies wat so hitchhike, jong julle moe ve’sigtig wees. Ek sie’julle mannetjies hie verbykom en ’an din’ ek by my selwers, wieet daarie kjind se ma-goed wa loep hy.”

“Ja-nee, ek sal versigtig wees,” antwoord Abrie.

“Waa’s jy ô’pad’een?”

“Somerset toe… Tannie.”

“Hoooe, jinne maa jy’t nogge vêr pad om te gan. Wag, lat’k daai koeldrienk gang kry. Ko’sit hier op die bankie lat jou se biene ka rus.”

Sy beduie vir Abrie na so ‘n afgeskilferde houtbankie op die agterstoep onder die sinkafdakkie, net so langs die agterdeur, voordat sy in die effens donkerige kombuisie gaan “koeldrienk” kry. Hy hou sy oog op die pad, gespitste ore vir aankomende verkeer. Niks. ‘n Rukkie later kom sy met twee glase rooi koeldrank by die agterdeur uit.

“Ek’t nou wragtag nie eerse ou koekdingetjie om jou aan te biede nie. Is jy honger?”

Met die “vêr pad om te gan” in sy agterkop, antwoord hy dat hy darem op die brekfistrok homself aan ‘n klompie snye brood en hardgekookte eiers gehelp het. “Ek’s orraait, dankie Tannie.”

En so sit hy en die kleurlingtannie saam op die bankie, op haar agterstoepie en koeldrienk drink.

“Lat’k jou nou mooi beduie. Sie’ jy daai boom net so annekant’ie hek, daai hoge een annekant’ie pad? Jy ga loop staa’nou daa by hom en lat’k jou nou vertel, dáá gat jy’e lift kry. Somme nou-nou”

Abrie dink, Tannie, ek loop nou al hóé lank. Hier kom nie eers ‘n kar verby nie, wat nog te sê iemand wat my gaan oplaai.

Met die groetslag stop sy hom twee varsgeplukte somerrooi tamaties in die hand.

Die plan is om maar vir so ‘n rukkie by die boom te gaan staan totdat sy weer in die huisie gaan. Hy wil haar darem nou nie in die gesig vat nie, nie ná haar gasvryheid nie. Ja, hy sal so ‘n rukkie staan en dan maar weer aanstap. Hoe op aarde sal dit nou ‘n verskil maak of hy nou hier onder die boom staan of… of…

Die bande wat oor die teer aangerol kom, die wind wat voor die sierrooster uitgestoot word… onmiskenbaar die verblydende geluid van ‘n naderende kar. Abrie staan vinnig vorentoe, onder die koelte uit in die helder sonlig. En toe verdoesel hy ‘n ding wat hulle nie mag doen nie. Hulle mag nie duimgooi nie.

Maar hulle mag klippies skiet.

Abrie tel ‘n klippie op en knyp hom tussen sy duimnael en die kant van sy wysvinger vas. Die kar is so tweehonderd meter van hom af toe hy sy arm met die klippie op sy duimnael reguit voor hom uithou. En toe hy nou dink dat hy sigbaar genoeg vir die bestuurder is, skiet hy sy duim reguit sodat die klippie so links voor hom verby spat. Abrie hoor hoe die klippie oor die teerpad hop, gevolg deur die mooiste geluid van die dag. Die geluid van ‘n enjin wat revolusies verminder, spoed verminder, remme wat aangeslaan word. ‘n Student in ‘n klein Renault 5 stop reg langs hom.

Abrie loer oor die dak en sien die tannie regop in haar tuintjie staan. Uitbundig waai sy vir hom. Sy skreeu iets, maar hy kan nie hoor wat dit was nie.

Sy engel langs die Karoopad.

“Waantoe is jy op pad?”

“Somerset toe.”

“Mooi man, hop in. Ek’s op pad Gordonsbaai toe.” Hy steek sy hand uit. “Leon.”

“Ek’s Abrie. Dankie ou, jy’s a life-saver.”

Laatmiddag laai Leon hom in Somerset-Wes se hoofstraat af. Annelien weet van niks. Hy wou nie verwagtinge skep en dan realiseer dit nie. Soos amper wel gebeur het, was dit nie vir Leon en sy Karoo-engel nie.

Voor ‘n klein supermarkie is ‘n telefoonhokkie. Sê nou hulle is nie hier nie. Hy het nooit daaraan gedink nie.

Toe sy antwoord, stoot hy die muntstuk in.

Die lang pad was die moeite werd. Annelien se ouers ontvang hom gul  en dra hom op die hande.

Annelien is soos ‘n kind op kersoggend. Haar ma leen haar geel Escortjie vir hulle om die aand mee uit te gaan.

Abrie is niks moeg nie.

Vroeg soggens, donkertyd, word die soldate deur die korporaal se fluitjie en geskreeu uit die slaap geruk. In die kakie tent, omring deur ander kakietente tussen die vaal Karoobossies van Oudtshoorn en ongeskeerde, deur-die-mik-geslaapte troepe word die manne nooit wakker nie. Hulle skrik wakker.

Dáárdie Sondag by Annelien is egter anders.

Abrie ontwaak in die hemel. ‘n Beweging in die kamer laat hom sy oë oopmaak. Die son skyn reeds deur die wit kantgordyne en hul die kamer in wasigheid. Annelien het die nag by haar suster geslaap sodat Abrie in háár kamer kon slaap. Sy staan in ‘n wit rok langs die bed met ontbyt op ‘n skinkbord. En haar glimlag en goeiemôre-soen is ligjare verwyder van korporaal Kriel se fluitjie.

Korporaal Kriel ruik ook nie so lekker soos sy nie.

LEES GERUS VERDER OMTRENT DIE BOEK: MONOCHROOM REENBEEG

OP ‘N NOSTALGIETOER

OP ‘N NOSTALGIETOER

Een van my gunstelingrolprente, is Somewhere in Time, waar Christopher Reeve ‘n foto van ‘n beeldskone jong aktrise, wat byna sewentig jaar tevore die wêreld aan haar voete gehad het, sien. Hy raak dan absoluut obsessief-verlief op haar en word gehipnotiseer om terug in tyd te gaan – om haar te ontmoet.

Ek het al so baie gewens dat so iets wel moontlik was – om terug in tyd te kan gaan. Nie om iets te gaan verander of ander paaie te kies nie. Nee, ek wil sommer net goeie herinneringe weer beleef of die gevoel kry van hoe dit was – in die “goeie ou dae” (nie dat die ou dae altyd noodwendig so goed was nie, of hoe?).

Gister het ek wel baie naby aan so ‘n belewenis gekom.

In een van ons buurdorpe, Newark, het die Retrofestival my teruggeneem na die 1920’s en, soos ons deur die terrein beweeg het, het ons in die 1970’s geëindig.

Oral was feesgangers te sien in modes van hul gunstelingtydperk en daar was selfs ‘n haarkapper waar die dames hul hare kon laat doen om te pas by hul uitrustings.

Uitstallings van motors’s motorfietse en karavane het my onmiddellik teruggevoer na my kinderjare. Meer as 200 stalletjies het ware te koop aangebied uit vergange eras.

Die hoogtepunt was waarskynlik die drie verhoë waar musiek die regte atmosfeer geskep het. By een verhoog is musiek uit die 1920’s tot vroeë 1950’s gespeel wat weer lewe gegee aan die Andrews Sisters, Ella Fitzgerald, Glen Miller en ander groot name uit daardie tydperk. Nog ‘n verhoog het op die rock ‘n roll musiek van die 1950’s en 1960’ gekonsentreer terwyl ‘n derde verhoog  aanhangers van die Beatles, Bread, Bee Gees en andere se musiek gelok het.

Klein dingetjies het my  totaal aangegryp. Soos die drie sussies met hul eenderse rokkies – mens sien dit mos nie meer deesdae nie. En die Morris Minor, my liewe ma se getroue ryding toe ek in die laerskool was.

O ja, en die radio wat my pa in die garage gehad het – die een waaroor Gerhard Viviers vir ons Pierre Fourie se geveg teen Bob Foster beskryf het.

Ag jaaa… en vandag is ek weer terug.

DAARDIE EERSTE BESKEIE KLEIN TREETJIE

DAARDIE EERSTE BESKEIE KLEIN TREETJIE

Nou annerdag sien ek weer daardie bekende sêding wat te vertelle het dat iemand wat nie glo dat klein dingetjies ‘n verskil kan maak nie, nog nooit met ‘n zoemende muskiet in die kamer probeer slaap het nie. Of iets in dier voege.

Wat my toe nou dadelik aan die merkwaardige tannie Greyvenstein laat dink het.

In 1939, toe die wêreld nog gebuk gegaan onder die nagevolge van die Groot Depressie, het baie Suid-Afrikaners swaar getrek. In Molteno het die dominee een Sondag daardie jaar uit Matteus  25: 14-30 gepreek, die gedeelte waar Jesus mense aangemoedig het om met hulle talente te woeker. Ná die diens het die dominee ‘n aanbod aan ‘n groep vroue gemaak. Met ‘n klein bedrag wat aan elkeen oorhandig is, is hulle uitgedaag om hul talente in te span en met die geld te gaan woeker.

Elizabeth Ann Greyvenstein het die geleentheid aangegryp en met haar twee sjielings en ‘n sikspens (op ‘n stadium rofweg gelyk aan vyf-en-twintig sent) bestanddele vir beskuit gaan koop. Haar familieresep was ‘n treffer op die kerkbazaar en gou het die bestellings begin instroom. Met haar wins het sy nóg bestanddele gekoop en by sportbyeenkomste, kerkfunksies en ander byeenkomste begin verkoop. Gou was haar beskuit deur die hele distrik bekend.

Hoe sou die beskuit egter buite die distrik aanvaar word? Haar seun het eendag met sy pa se Ford-bakkie die pad gevat en teruggekom met baie bestellings. Die skuur op hulle plaas is omskep in die land se eerste beskuitfabriek met ekstra klei-oonde en tuisgemaakte droograkke. Dit is landswyd verkoop as Uitspan Beskuit en later Outspan Rusks.

Vandag is tannie Greyvenstein se beskuit, danksy baie emigrante Suid-Afrikaners, oor die hele wêreld heen bekend as Ouma beskuit.

Met haar drie muntstukke het sy ‘n sakeryk op die been gebring, want dit is nie waar die storie eindig nie.

In die laat 1950’s het haar seun, Leon, op reis deur Amerika, se pad met Herman Lay (einste Lay van Lay’s skyfies) gekruis. Terug in Suid-Afrika het hy dadelik aan die werk gespring en die eerste aartappelskyfies onder die handelsnaam Simba begin vervaardig.

Uit dieselfde beskuitfabriek het ons later ook nog ander Suid-Afrikaanse gunstelinge soos Tastee Wheat, gekry.

Skoonma het graag vertel hoe haar ma destyds nie juis besonder beïndruk was toe sy die eerste proe van die veelbesproke nuwe Simba-skyfies gekry het nie. “Aggeneewat, dit smaak maar na gewone aartappel met ‘n bietjie sout op, of wat?”

Moet nooit dink klein treëtjies bring jou nêrens nie. Dit is heel dikwels daardie eerste klein beskeie treetjie wat die belangrikste stap van jou lewe kan wees.

Hoe groot is ‘n muskiet? En jy? En hoe baie kere het die muskiet nie al gewen nie!

MUSIEK BRING ONTHOU, SOOS DIE DAG – 3 AUGUSTUS 1964

MUSIEK BRING ONTHOU, SOOS DIE DAG – 3 AUGUSTUS 1964

Musiek staan soos bakens op my lewenspad. Dit reflekteer herinneringe aan mense, gebeure en plekke elke keer wanneer ek ‘n bepaalde lied hoor. Hier en daar bring ‘n lied selfs meer as een herinnering op.

Soos Rachmaninoff se Rapsodie op ‘n tema van Paganini wat my aan een van my gunstelingrolprente, Somewhere in Time, laat dink en die mense saam met wie ek dit gekyk het. Maar die lied herinner my ook aan die aandstories oor die radio uit my kinderjare. Ek glo vas die lied was die temalied van Briewe van Tant Magrieta, maar ander stry en sê dit was Die Du Plooys van Soetmelksvlei. Dan is daar I Wanna Live van Tommy Oliver (my eerste “close” dans), Seasons in the Sun van my matriekjaar en Sugar Baby Love wat my wegvoer na … , oeee… sy was mooi.

So kan ek ‘n heel lange lys opstel.

Ek was ‘n klein seuntjie in die laerskool – 3 Augustus 1964. My ma het ons soggens, net na die oordenking oor die radio, vir skool wakker gemaak. Dan het ek my radio aangeskakel, op Radio Suid-Afrika, waar Fanus se Penniefluitjiekwêla en kwinkslae my in die regte stemming vir die dag gebring het. Maar eers was dit die nuus om kwart voor sewe en daardie wintersoggend was dit hartverskeurende nuus.

Die rede hoekom die nuus my persoonlik so aan die hart gegryp het, was waarskynlik omdat die seuntjie so oud soos ek was. En sy pa en ma was min of meer my ouers se ouderdom. En hy’t ook twee sussies gehad, soos ek. Dit was ook nie net ek wat verslae na na die nuus geluister het nie. Die hele land is aangegryp deur die lot van die Oosthuizen-gesin en hul huishoudster wat daardie nag, met huis en al, deur ‘n reusesinkgat by Carletonville ingesluk is.

Marthinus, sy vrou Hester en hul drie kinders, Jacoba, Johannes en Marianne het die vorige dag van ‘n gesinsvakansie by Amanzimtoti af teruggekeer.

‘n Buurman vertel dat hy tweeuur daardie nag opgestaan het om ‘n hoofpynpil te kry, toe hy ‘n vreemde geluid gehoor het, baie soos wawiele op ‘n rowwe pad. Hy het probeer kyk wat die oorsprong van die eienaardige geluid was, maar kon niks ongewoons sien nie. Deur die venster kon hy sien die Oosthuizens se lig was aan, maar verder niks vreemds nie.

Sekondes later was die wawiele-geluid weer daar, maar hierdie keer heelwat harder. Verbysterd en in ongeloof moes hy toekyk hoe sy bure se huis verkrummel en deur die aarde ingesluk word. Hester se gille kon bo die gerammel gehoor word.

Die gesin is nooit weer gesien nie.

Daardie aand was daar ‘n huldeblyk oor die radio aan die gesin.

Wat my bring by die rede vir hierdie skrywe.

Musiek bring baie herinneringe terug. Vanoggend luister ek na Classic FM toe Edvard Grieg se Oggendstemming my dadelik na daardie hartverskeurende dag teruggevoer het.

Die lied is gespeel aan die einde van die huldeblyk aan die Oosthuizen-gesin oor die radio.

LUISTER HIER NA: EDVARD GRIEG: OGGENDSTEMMING

ROBIN HOOD SE SLAAPPLEK

ROBIN HOOD SE SLAAPPLEK

 

Soos ‘n bejaarde dame met ‘n Zimmerraam staan sy daar met haar swaar takke gestut. Daar is talle ouer dinge op aarde, dit gee ek toe. Maar bitter min van hulle lewe vandag nog.

 

Die inligting op ‘n bord by die boom dui die ouderdom aan as ongeveer 1150 jaar. Dit is oud!

Toe Jan van Riebeeck voet aan wal in Suid-Afrika gesit het, was die boom reeds 800 jaar oud. Daar word vertel dat Robin Hood en sy manne skuiling onder hierdie boom gesoek het – daar in die bekende Sherwood Forest.

Volgens oorlewering was Robin Hood ‘n vrygewige misdadiger, vernuftige swaardvegter en boogskutter wat met sy “Merry Men” in Sherwood Forest gebly het. Die term “merry men” was aanvanklik ‘n algemene omskrywing vir volgelinge van ‘n misdadiger, ‘n ridder of soortgelyke leiers.

Daar is talle weergawes van Robin Hood se verhaal en oor die eeue heen is baie kinkels en stertjies bygevoeg. Hollywood het ook ‘n swaar hand gehad met die byvoeg van ekstra kleur en geur en dramas. Daar word, byvoorbeeld, in geen historiese bron melding gemaak van die skone “Maid Marion” nie en Errol Flynn, geklee in ‘n pikante groen kostuum, het ‘n bepaalde beeld geskep van die held wat van die rykes gebuit het om vir die armes te gee.

Die eerste verwysing na Robin Hood en sy manskappe, was in 1377 en die Sloane manuskrip beskryf bepaalde gebeure wat aandui dat Robin in 1160 gebore is.

Hoe dit ook al sy, die man met sy boog en pyle het oor die eeue heen talle mense se verbeelding op sleeptou geneem.

Hy en sy bende het in die Sherwood Forest geskuil – ‘n enorme, boomryke area.

Bewyse van flintgereedskap verklap dat die woud deur prehistoriese jagters gebruik is. Later, tydens die laat Ystertydperk en Romeinse bewind, was die woud bewoon en boerdery was algemeen. Teen die negende eeu het die boerderygemeenskap hulle merk op die Sherwood-landskap begin maak en talle van daardie gemeenskappe bestaan vandag nog. Plekname wat met “by” eindig, soos Thoresby, het ‘n Skandinawiese oorsprong, “thorp”, soos in Gleadthorpe is Deens en “feld” (“field”), soos Mansfield is Romeins.

Die naam, Sherwood, is die eerste keer in 958 aangeteken toe dit “Sciryuda” (“die woud behoort aan die landheer – “shire”) genoem is. Na die Normandiese inval in 1066, is die woud as koninklike jagveld gebruik. Die ruïnes van Koning Johannes se jaghuis kan vandag nog naby die dorpie, King Clipstone gesien word.

Ons besoek die afgelope naweek was in die vroeë lente met die bome wat nog relatief blaarloos staan. Maar die atmosfeer van duisende jare was nogtans teenwoordig.

As daar nou ooit ‘n tyd was dat ek gewens het om iemand se lewensverhaal te hoor, dan was dit gister by dáárdie boom – Major Oak, soos hy bekend staan. Dink net as jy ‘n toestel aan hierdie pragboom kon koppel om grepe uit sy millennium-oue bestaan op ‘n skerm te kon sien!

DIE MERKWAARDIGE VERHAAL VAN TIP, DIE SKAAPHOND

DIE MERKWAARDIGE VERHAAL VAN TIP, DIE SKAAPHOND

Die Upper Derwent Valley vorm deel van die Peak District Nasionale Park in die Oostelike Middellande van Engeland – nie ver van die dorpie waar ons woon nie. Die natuurskoon is asemrowend.

Buiten die natuurskoon, is die gebied ‘n onuitputbare bron van stories en geskiedenis. Op besoek aan die Derwent-opgaardam, kom ek toe op een so ‘n storie af.

Die Derwent-dam is ‘n indrukwekkende konstruksie in die Neogotiese boustyl, gebou met klippe waarvoor die omgewing baie bekend is. Verlede jaar, 2016, is die honderdjarige bestaan van die dam gevier. Derbyshire, Suid-Yorkshire en so ver suid as Nottingham en Leicester word van water uit hierdie dam voorsien.

‘n Interessante brokkie oor die dam, is dat 617 Eskader tydens die Tweede Wêreldoorlog die dam gebruik het om hulle vlugte op lae hoogte te oefen vir die bekende “Dam Buster” aanvalle in Duitsland. Die dam se konstruksie is baie dieselfde as wat die Duitse damme was. Vandag nog word verbyvlugte oor die dam gehou om gebeure tydens die oorlog te herdenk. In September 2014 het ‘n unieke verbyvlug (wat nooit weer herhaal sal kan word nie) plaasgevind toe die enigste twee oorblywende Lancasters – een van die Battle of Britain Memorial Flight en een van Kanada – oor die dam gevlieg het.

This is a Flight Artworks visualisation of the Canadian Warplane Heritage Museum’s Mynarski Memorial Lancaster FM213, flying in the markings of KB726 VR-A of RCAF No 419 (Moose) Squadron,at the Derwent Dam, where 617 Squadron did some of their practice runs before the attacks in the Ruhr.

Met voetpaaie wat kruis en dwars oor die gebied strek, is die Peak District baie gewild onder stappers en avontuursoekers. Die heuwels in die Peak District word vir skaapweiding gebruik en word aan plaaslike boere verhuur.

En dit is hier waar Tip se storie begin.

Prominent, met ‘n wye uitsig oor die dam, het die monumentjie my aandag getrek. ‘n Doodeenvoudige steen, met ‘n baie besondere verhaal.

Joseph Tagg is in 1868 in Noord-Derbyshire gebore en het vir baie jare as skaapwagter vir die XV’de Hertog van Norfolk gewerk. “Old Joe”, soos hy in die omgewing bekendgestaan het, was alombekend as teler van skaaphonde en was ook ‘n stigterslid van die plaaslike skaaphondkampioenskap in 1905.

Selfs op gevorderde ouderdom was Joe baie aktief. Daardie ysige Saterdag, 12 Desember 1953, toe hy en Tip, sy skaaphond, te voet by die huis weg is om na skape om te sien, was hy reeds 86 jaar oud. Tip, sy getroue metgesel – deur hom geteel en afgerig – was 11 jaar oud.

Die volgende oggend, toe Joe en Tip nog nie terug by die huis Is nie, het die Royal Air Force se bergreddingspan, veldwagters en boere ‘n uitgebreide soektog na die twee van stapel gestuur. Oor naweke het honderde wandelaars die familie en vriende in hul soektog gehelp, maar daar was geen teken van die twee nie. Die soekgeselskappe moes kort-kort die aftog blaas as gevolg van sneeuval wat besonder swaar daardie winter was.

Op 27 Maart 1954 het twee plaaslike herders ‘n ou jas in ‘n sloot opgemerk terwyl hulle na skape gaan omsien het. By nadere ondersoek besef hulle toe dat dit Tip is. Presies vyftien weke sedert hulle verdwyn het, is die hardgevriesde liggaam van Old Joe in ‘n sloot gekry, net ‘n paar treë van ‘n uitgeteerde Tip af.

Tip was baie swak en brandmaer en wou om die dood nie van Joe se liggaam af padgee nie. Vir 105 dae het sy by haar baas se liggaam gewaak en een van ergste winters in daardie streek oorleef deur waarskynlik hase en voëls te vang.

Sy is huis toe geneem en deur Joe se niggie versorg tot sy gesond en sterk was. Die Bronze Medal of the Canine Defence League, gelykstaande aan die Victoria Cross, is aan haar toegeken.

Na haar ontbering, het Tip vir minder as ‘n jaar geleef en is op 16 Februarie 1955 dood. Oor haar merkwaardige optrede is wyd berig en ‘n veldtog is begin vir fondse om ‘n monument in haar gedagtenis op te rig.

Haar finale rusplek is op die Derwent Edge, wat oor die pragtige vallei, waar sy eens saam met haar baas skape aangejaag het, uitkyk.

DIE OUE EN DIE NUWE

DIE OUE EN DIE NUWE

Twee keer per maand hou ons Suid-Afrikaners kerk in Birmingham, waar een van die agt bedieningspunte van die SA Gemeente hier in Brittanje is. Vir my en Christine neem die rit daarheen die beste deel van ‘n uur-en-‘n-half. Ná die diens word daar gekuier en tee gedrink – heel dikwels ook saam gebraai. As gevolg van die afstand, heen en weer, maak ons gewoonlik sommer ‘n uitstappie van die geleentheid en besoek interessante plekke terwyl ons daar is.

Die afgelope Sondag het ons die Bullring besoek. (Ja, glo dit nou of nie, maar daar was groot ontsteltenis toe die woord, net ‘n paar jaar gelede, een woord geword het, nadat dit vir letterlik honderde jare as twee woord gespel is).

ST MARTINS CHURCH, WAT DESTYDS DIE MIDDELPUNT VAN DIE BULL RING WAS, GEDURENDE DIE 1950’S (LET OP DIE STANDBEELD, DOFWEG SIGBAAR IN DIE MIDDEL VAN DIE FOTO)

Die Bull Ring (twee woorde!) het aanvanklik as Corn Cheaping bekendgestaan – die markplein, net so langs die kerk. Die kerk, St Martins in the Bull Ring, is in 1263 gebou en oor die eeue heen vergroot tot sy huidige vorm. Op 10 April 1941, tydens die Blitz, het ‘n bom net so langs die kerk ontplof en groot skade aangerig.

DIE BOMBESKADIGDE KERK. BAIE VAN DIE OORSPRONKLIKE LOODGLASVENSTERS IS VOOR DIE OORLOG UITGEHAAL EN BEWAAR. MAAR DIE WAT NIE UITGEHAAL IS NIE, IS ALMAL BESKADIG OF VERWOES TYDENS DIE OORLOG

DIE BESONDERE LODGLASVENSTERS IN DIE KERK

Die markplein het eeue gelede reg rondom die kerk ontwikkel met huise wat in ‘n sirkel daaromheen gebou is. Beeste is ook natuurlik hier verkoop en in later jare is gevegte tussen bulle en honde hier gereël – daar is geglo dat die beesvleis sagter is wanneer die bees onder stres geplaas is. So het die Bull Ring gestalte gekry. Gelukkig is hierdie praktyk gestop, maar die naam het vasgesteek.

DIE BULL RING-GEBIED GEDURENDE DIE VROEE 1960’S

‘n Nuwe, ultramoderne winkelsentrum, die Bullring – geopen in 2003 – staan vandag op die plek waar daar oor die eeue heen soveel dramas afgespeel het.

DIE STANDBEELD VAN HORATIO NELSON, WAT SEDERT 1809 DAAR STAAN EN BESLIS BAIE LIEF EN LEED EN VERANDERINGE AANSKOU HET.