APPELKOOS EN JULUKA

APPELKOOS EN JULUKA

Die eerste keer toe ek hom gesien en sy naam gevra het, het hy met daardie ondeunde oë van hom geglimlag en gesê: “Appelkoos, Meneer”.

Hoekom juis Appelkoos, weet ek nie; dalk was dit die eerste oulike Afrikaanse woord wat in sy kop gekom het. Hoe dit ook al sy, ek was die enigste een wat hom Appelkoos genoem het. Al die ander het hom as Johannes geken – die bode waar ek lank gelede gewerk het. (My pa se naam was, terloops, Koos en my ma het graag vertel hoe ek as kleuter – dalk uit respek? – nie die betrokke vrug appelkoos wou noem nie, maar altyd van ‘n appelpappa gepraat het.)

‘n Baie besondere verhouding en ongewone vriendskap het tussen my en Appelkoos ontstaan. Mense kom en gaan mos in en uit ons lewens. Die meeste mense se herinneringe vervaag of raak totaal vergete. Daar is egter mense wat onuitwisbare spore deur jou hart trap. Appelkoos,  met sy skerp humorsin, was een van hulle. Ons kon lekker lag, oor alles.

So sit ons eendag en gesels toe hy my vra of ek “darrie lied van die oriebama ken”.

“Oriebama?” vra ek.

“Ja,” antwoord hy en val weg met: “Daaaar kom ooriebama, die ooriebama hy kom oorie see…”

Ek lag.

Hy vra: “Jy ken hom? Watse deng is darrie ooriebama?”

“Dis Alibama,” antwoord ek hom. “Daar kom die Alibama. Dis ‘n skip”.

“Ôô, ‘n skip.”

“Ja, dit was ‘n skip, eintlik die Alabama, daar van Amerika af. Lank terug.”

Ek kan tot vandag toe nie die lied se woorde reg sing nie.

“Daar kom ooriebama…”

Kleinsus het destyds met ‘n outjie, Danny, uitgegaan. Danny was ‘n uitstekende sokkerspeler en het vir Bloemfontein Celtic gespeel. Hy het Suid-Afrika ook op die Makkabese Spele in Israel verteenwoordig en was baie gewild onder die swart sokkerondersteuners. Elke keer wanneer Danny aan die bal geraak het, het “Juluuuuka” deur die stadion gedreun. Selfs in sportberigte is daar na Danny in aanhalingstekens as “Juluka” verwys. Ek was nuuskierig oor hierdie naam, aangesien ek nog nie kennis geneem het van die nuwe sanger met sy groep wat op die toneel verskyn het nie. Bloemfontein se swart bevolking het egter kennis geneem van die wit outjie wat brûe tussen kultuurgroepe bou.

Dit was dan ook die einste Appelkoos wat my kon antwoord toe ek eendag in die kar, op pad sokker toe, vir hom vra hoekom hulle vir Danny Juluka noem. Daardie Maandag toe bring hy vir my ‘n foto van Johnny Clegg saam met sy groep, Juluka.

Met hul eenderse haarstyle kon ek duidelik die ooreenkoms tussen Johnny en Danny sien. En ek het kennis van Johnny Clegg geneem.

Die afgelope week, met Johnny se dood, toe dink ek weer aan Appelkoos.

Ek wonder of hy my ook nog onthou.

Daaaar kom ooriebama …

KONDENSMELK VIR ‘N KRAALOOG-SEUNTJIE

KONDENSMELK VIR ‘N KRAALOOG-SEUNTJIE

(ALLE FOTO’S SLEGS TER ILLUSTRASIE)

BOSKRAAL

Met dagbreek vertrek ‘n peloton agterop Bedfords uit die basis. ‘n Sein is ontvang dat die groep insurgente met kinders gewaar is. Die Bedfords sal die groep soldate so ongemerk moontlik aflaai naby die plek waar die vlugtende groep laaste gewaar is, want die choppers sal hulle teenwoordigheid met teveel van ‘n gedruis aankondig.BEDFORD

Benecke sit oorkant Abrie. Die atmosfeer is byna soos die dag in die Dak[1]  voor hulle eerste sprong. Dit voel so lank terug. Wat die atmosfeer vandag anders maak, is ‘n vreemde opgewondenheid, byna soos die rit Hartenbos toe vir ‘n langverwagte seevakansie. Die Bedford se seile is af en die oggendson steek. Langs die pad wei donkies en bokke. PB’s[2] steek wonderend vas en staar die voertuie agterna. Groepies stowwerige kinders met verslete klere waai huiwerig met klein handjies vir die soldate. Party is heeltemal kaal.

KRAAL

Daar is geen teken van die insurgente toe hulle by die kraal opdaag nie. Die intelligensie wat ontvang is, is foutief – gedeeltelik, minstens. Die hoofman vertel vir hulle dat die insurgente met die ontvoerde kinders drie dae gelede op ‘n nabygeleë kraal toegeslaan het vir kos en water. Dáárdie kraal se hoofman het besef wat die lot van die groepie verskrikte kinders saam met die insurgente was en het ‘n kind van sý kraal gestuur om alarm te maak. Hiervoor het hy met sy lewe geboet en die kraal is geplunder. ‘n Groep inwoners het na die kraal waar hulle nou is, gevlug. Alles hier is op die oog af vreedsaam.

‘n Seuntjie van so drie of vier jaar oud klou skaambang aan sy ma se been. Groot bruin oë volg wantrouig Abrie se bewegings.OWAMBO KINDERS

Die vrou het net ‘n bont romp aan met ‘n string heldergeel krale om haar nek. ‘n Tipiese poskaartprentjie. Abrie wil die seuntjie en sy ma gerusstel, maar kan nie hulle taal praat nie.

Saam met hulle ratpacks[3] kry die troepe ‘n buisie kosbare kondensmelk. Dit is eintlik vir die tee bedoel, maar Abrie druk syne altyd op die dog biscuits uit. Hy besluit dat hy darem ‘n dag daarsonder kan klaarkom en hou hurkend die buisie na die seuntjie uit. Nie eers onder aanmoediging van sy ma wil die kind dit neem nie. Toe gee Abrie dit vir haar. Met albei hande en ‘n glimlag wat die mooiste wit tande wys, neem sy dit. Op haar voorarm is ‘n vars brandmerk wat begin ontsteek. Abrie roep die mediese ordonnans nader en beduie vir die kralevrou dat die man na haar wond sal omsien.GEE LEKKER

Terwyl hy haar wond behandel, staan twee mans ook nader. Die een, met ‘n blinkgeswelde wang, is tevrede met ‘n handvol pynpille vir sy mondontsteking . Die ander man se linkerhand is af. Morsaf, net bokant die pols en die wond lyk erg septies. Hy is van die nabygeleë kraal. Die dag toe Swapo hulle hoofman vermoor het, wou hy ingryp en was gelukkig om net sy hand te verloor het. Met die wond skoongemaak en verbind, ekstra verbande en medisyne onder die blad vasgeknyp, skud hy eers die medic se hand dankbaar  en draai toe na Abrie. Sy handdruk is innig, sy Afrikaans opreg: “Dankie, my baas.”

Op pad Bedfords toe, draai Abrie om en kyk terug. Die seuntjie staan langs sy ma uitbundig en waai. Sy waai ook en wys weer daardie glimlag.

Abrie waai terug.OWAMBOVROU

Die insurgente het hulle bly ontwyk. Die gevolge sou talle lewens omkeer.

[1] Dakota (Douglas DC-3)

[2] Plaaslike bevolking (dikwels Ovambo’s’)

[3] Rantsoenpakkies met kos wat op patrollies saamgeneem is.

LEES GERUS MEER OOR DIE BOEK: MONOCHROOM REENBOOG

Poster (foto)

HET JY NOG ‘N PLEKKIE IN JOU HERBERG?

HET JY NOG ‘N PLEKKIE IN JOU HERBERG?

love

Daar is darem net iets omtrent hierdie tyd van die jaar wat dit totaal anders as die res van die jaar maak. Sommige haat dit, ander sien met oorgawe daarna uit. Hier in die noordelike halfrond is die atmosfeer mos totaal anders as in Suid-Afrika. Kersfees is koud, binnenshuis en… dalk meer knus? Hoe dit ook al sy, Kersfees gaan nie sommer ongesiens verby nie.

Een jaar, as jonggetroudes, het ek en Christine ‘n aangrypende Kersdag beleef.

Ek het iewers gelees dat daar baie teorieë oor die ontstaan van tweede Kersdag (Boxing Day) is. Een daarvan is, dat huisknegte hulle werkgewers op Kersdag moes bedien en daarom kon hulle die volgende dag afkry om na hulle families te gaan. Die werkgewer het dan  gewoonlik ‘n boks met geskenke en kos wat van die vorige dag se feesmaal oorgebly het, saamgestuur. So het Boxing Day dan, volgens een teorie, gestalte gekry. Ek en Christine het besef dat daar heelwat arm gesinne is wat nie Kersdag kon eet soos ons daardie dag saam met die familie sou feesvier nie. Ons wou egter nie die volgende dag vir hulle ons oorskietkos in ‘n boks neem nie en het spesiale toestemming by een of ander welsynorganisasie in Bloemfontein gekry om twee gesinne op Kersdag te bederf. Die dag voor Kersfees is gekook, voorberei en verpak. Net na kerk op Kersoggend is ons met die slaaie, kouevleis, nagereg en geskenkies na die twee huise toe. Ons het tot ‘n pak Kersklappers en bypassende servette ingepak. Nodeloos om te sê dat die reaksie – die dankbaarheid, die trane en die blink ogies van die kinders – my tot die dag van my dood sal bybly. Tog so jammer dat ons daardie dag net twee gesinne kon help.boetie

Ek hoor anderdag die pragtige storie van die kindertjies wat by hulle kerk ‘n Kersspel opgevoer het. (Ek wens ek weet wie se storie dit is, sodat ek erkenning kan gee.) Die juffrou het egter gesukkel met die outjie wat die herbergier gespeel het, want die seuntjie kon dit om die dood nie oor sy hart kry om vir Josef en Maria te sê dat die herberg vol is en dat daar nie vir hulle plek is nie. Dis tog immers Jesus se pa en ma! Die juffrou het hom eenkant geneem en vir hom verduidelik dat hy dit eenvoudig net móét doen want dit is hoe die storie verloop.

maria

Die aand met die opvoering, toe Josef en Maria by die herberg aanklop, het hy verstar gestaan. Van agter die gordyn het die juffrou aangepor en gedreig. Toe maak hy sy mond mompelend oop:

“Die herberg is ongelukkig vol, hier is nie slaapplek nie…”

Toe Josef en Maria omdraai en bedremmeld begin wegstap, roep hy hulle terug:

“… maar wag, julle kan vanaand in my kamer slaap en dan slaap ek by my pa en ma op die mat!”

Die konsert moes vir ‘n ruk gestop word sodat almal tot bedaring kon kom, maar dit was die beste konsert ooit! Want hierdie seuntjie het die ware boodskap van Kersfees in sy hart gedra.

Kersfees is soveel meer as die blink versierings, liggies, geskenke en kreunende feestafels – klatergoud wat sy glans sommer op Boxing Day al begin verloor. Kersfees bring ‘n boodskap van hoop, liefde, vrede en omgee – opregte omgee. Omgee wat beteken dat jy, soos die Christuskind, jouself – of dan ten minste iets van jouself – gee.

Young Caregiver Holding Senior's Hand Outside

Young Caregiver Holding Senior’s Hand Outside

STILTE

STILTE

cathedral-winchester-1

Die watergevulde kelder in Winchester katedraal

Daar’s mos baie soorte stiltes.

Kyk, jy kan vir enige pa van ‘n tienerdogter vra oor wakkerlê-stiltes. Dis nou wanneer die pa wakkerlê en wonder hoekom dit so  stil is daar waar daai einste dogter met haar kêrel in die sitkamer is. Veral wanneer die pa nog kan onthou van die dae, baie lank gelede, toe hy ook so saam met ‘n ander pa se dogter in die sitkamer gesit het.pa-in-bed

Dan kry jy katedraalstiltes wanneer jy ‘n gebou soos die Notre Dame binnestap en die swaar houtdeur sluit die buitegeluide agter jou uit. Sulke stiltes het  ‘n reuk ook. En dis ook nie heeltemal stil nie, want mense fluister en neem foto’s.paris_notre-dame

Die stilte voor ‘n storm, enige storm, kan senutergend raak. Dis nóú stil, maar iets gaan gebeur, dit broei. Jou maag voel dit en jou nekspiere raak styf. Hierdie stilte hoef ook nie regtig iets met die weer te doen hê nie.stilte-voor-die-storm

Daardie stilte onder die sterre van ‘n Karoonag – ‘n stilte wat jy in jou gebeente voel, deur jou are voel pomp. ‘n Dankbare, lofliedstilte. Nou en dan is daar die geluid van ‘n nagdier, verder niks behalwe jou asemhaling en hartklop nie.karoo

Vir my is die ergste stilte egter daardie koue stilte. Stilte wat jy met ‘n mes kan sny.

Byvoorbeeld.

Jy ry in die kar, dalk effens te naby aan die padprop voor jou. Jy weet wie sy nommerplaat gemaak het, want jy kan duidelik die plakker in klein lettertjies sien. Maar dit pla jou nie. Hoekom beweeg hy nie oor na die stadige baan nie!  Jy’s haastig, want julle is laat. Eintlik is dit jou blom wat langs jou sit se skuld, want vroumense draai mos altyd. (Amper altyd. Oukei … soms.) Maar jy sê niks, konsentreer op die pad, probeer tyd wen.tailgating-banner

Jy flits ligte, praat en beduie: “Beweeg oor na die ander baan, jou uil!” (Goed, ek skryf uil ter wille van wie ook al hier lees, maar dit is nie werklik wat gesê word nie.) Jy weet voor jou siel jy moenie so naby die ou ry nie. Jy weet dis gevaarlik en waarskynlik die oorsaak van die meeste ongelukke. Maar jy is die beste bestuurder in die wêreld. Mos. Jy kan vinnig rem as daar gerem moet word. Buitendien, dis die uil (sien verduideliking hierbo) hier voor jou wat verkeerd is. Hy moet bietjie ‘n les geleer word. Mos. Jou ligteflits het geen effek op hom nie.

Blom kom in beweging. “Bedaar, bedaar!  Jy kan nie so op die man se stert sit nie, my maggies. Jy maak hom senuweeagtig.” Sy trap rem, maar daar is geen pedale waar sy sit nie.

Al die goed wat sy sê, weet jy, maar iewers spring ‘n spiertjie.

“Wil jy bestuur?” vra jy met jou kalmste stemtoon. Sy ken egter al jou stemtone, almal van hulle.

“Jy gaan ons verongeluk. Ry net stadiger.”

“Luister, as jy nie so gedraai het nie, dan hoef ek nie nou so te gejaag het nie.” Effens ander stemtoon.

Jy wéét eintlik dat dit nie die werklike rede vir die gejaag is nie, want jy ry altyd te vinnig. Die duike in die vloer aan die passasierskant waar Blom altyd vastrap, getuig daarvan.

“Ek… ag, jy…” probeer sy, maar sy is nou te warm om behoorlik te dink. “Reg, ry soos jy wil. Ek maak nie weer my mond oop nie, maar…”paartjie-in-kar

En met daardie “maar” pak sy ‘n gevaarlike wapen uit.

Stilte.

‘n Ysige stilte sak oor jou toe. Daai een wat wat rillings teen jou ruggraat laat afgly, wat die sweetdruppels in jou nek laat vries. Jy besef jou fout en probeer haar hand vat om dinge in trurat te gooi.  Jy ry selfs stadiger en beweeg oor na die middelbaan. Maar dis te laat. Sy gooi haar gewig op haar linkerboud, trek haar hand weg en kyk by die venster aan haar kant uit.

Stilte. Dit kom lê soos ‘n sak mielies op jou bors, kom vou soos ‘n nat mus om jou kop.couple-after-argument2

Julle bereik jul bestemming veilig. So tussen die groetery en glimlagte probeer jy weer, maar haar hand is weer te vinnig vir jou. Jy vat haar om die lyf. Sy glimlag vir die gasvrou en kners vir jou. Jy hou jou greep om haar middel.

Soos die aand aanstap, begin die ys so staaadigaan te smelt. Die stiltegordyn maak op ‘n skrefie oop. Haar hand word stadiger weggeruk.

Ssjjjjjjt… Versigtig nou.

dagwood

VAN DIE SWARTSPAN NA DIE GROENSPAN

VAN DIE SWARTSPAN NA DIE GROENSPAN

meisies in kaapstad

DIE 1960’S – MEISIES TREK AANDAG  MET HULLE MINIROKKE

Die meeste mense in Suid-Afrika weet waarmee hulle besig was: 6 September 1966. Abrie Cronje was tien en Springbok-radio se middagvervolgverhale het sy aandag gehad met sy natuurstudieboek voor hom oop. Eintlik was dit huiswerktyd en daarom het hy oudergewoonte ‘n skoolboek voor hom gehad terwyl hy stories geluister het – meestal was dit maar net vir die skyn, die boek. springbok radioDie middagstories was destyds se sepies – Die Geheim van Nantes, Die Banneling, Die Wildtemmer, Die Wit Sluier… stories wat die land aangegryp het. Nie juis almal in die kraal van ‘n laerskoolseun nie, maar enige iets was beter as huiswerk doen…

die wit sluier

ERNSTIGE SAKE – DIE WIT SLUIER

_________________________________________________________________

Die stories en al die ander radioprogramme word skielik deur die sein van ‘n noodberig onderbreek: Doktor Verwoerd is deur ‘n parlement-bode met ‘n mes gesteek. Elke paar minute kondig die sein verdere verwikkelinge aan totdat die finale skokboodskap gelees word. Spesiale uitgawes van Die Volksblad en ander dagblaaie versprei die nuus met foto’s en groot swart letters. Suid-Afrika word verpletterend in rou gedompel met die dood van sy Eerste Minister. Vlae hang halfmas.

2851153_141019191141_die_landstem_6_sept66

Die dag met die begrafnis hou die land se ratte op met draai; alles staan stil. Abrie-hulle volg die lewendige uitsending daarvan oor die Afrikaanse diens van Radio Suid-Afrika. Dit word ook oor die Engelse stasie uitgesaai, maar hulle luister nooit eintlik Engels nie.

SA Spieël/SA Mirror, wat die weeklikse nuushoogtepunte na die rolprentteaters bring, wys dele van die begrafnis die volgende week op die groot skerm. In die inryteater kan gesien word hoe ‘n volk in massa treur. Mense uit alle vlakke van die samelewing staan gepak langs die roete wat die kanonwa met die kis, gedrapeer in die Oranje-blanje-blou, na die Helde-akker volg. ‘n Weermag-Bedford met blinkswart bande trek die kanonwa. Stroefgesig soldate marsjeer stadige pas, op maat van die dodemars.

Abrie kom nie agter dat dit eintlik maar meestal die witmense is wat met Verwoerd se begrafnis treur nie. Op die skerm in die teaters kan hy baie nuuskieriges van alle gemeenskappe langs die roete sien. Maar dit val hom nie op dat almal nie hartseer is nie.

Abrie is in standerd drie. Hy het al baiekeer gewonder wat die resultaat van die een of ander slim ou se navorsing sou wees. Sy navorsing sou kyk na die effek wat die omgewing waarin ‘n kind grootword, op sy lewe het.

kinders op parkbankie

KINDERS OP ‘N PARKBANKIE IN DIE 1960’s

Abrie is ‘n Suid-Afrikaner. Sy land word deur die buitewêreld verag, gesanksioneer en beswadder. Suid-Afrika is die wêreld se muishond. Dit is isolasiejare en sy Springbokhelde speel net so nou en dan ‘n toets. Sy provinsie is in die oë van nie-Vrystaters so plat en oninteressant, dat selfs die voëls glo onderstebo daaroor vlieg.  Dit is ook nie regtig wetgewing wat Indiërs verbied om langer as vier-en-twintig uur in die Vrystaat te vertoef nie – so word daar gespot – hulle wíl blykbaar nie langer bly nie. Nie eers die feit dat staatspresidente en ander groot geeste daar gebore is, kan die provinsie se aansien opstoot nie. Sy rugbyspan is meestal kookwater, maar word altyd in die pylvak van die Curiebeker geklop. Bloemfontein, sy geboorteplek, hoofstad van die Vrystaat, bakermat van Afrikanerdom – is dit nodig om meer te sê? Afrikaners word wêreldwyd dikwels voorgestel as agterlik, verkramp en dom. Soms ook deur mede-landgenote wat nie-Afrikaners is. Sy laerskool is nog jonk, geen swembad of rugbyvelde soos die ander ouer, gevestigde skole nie en die geboue is opslaangeboue van vaal asbespanele. Al die kinders van sy skool is volgens vanne in sportspanne ingedeel, nie volgens die een of ander merietestelsel nie. Daar is drie spanne. Die Blouspan (vanne Q tot Z) wen altyd. Die Rooispan is altyd tweede en sý span, die Swartspan (ernstig!) is altyd laaste. Stel jou voor! Rasieleiers met swart klere en atlete met swart rosette. Hy’t nog altyd  gewonder wie op aarde die kleure gekies het. Dit is dalk die rede hoekom hulle altyd laaste is. Geen verwagting of spantrots nie. Hoe op aarde kan daar met die flambojante bloues en rooies meegeding word? So halfpad deur sy laerskooljare skop ‘n nuwe onderwyseres in afgryse vas en stel voor dat dit die Groenspan word. Dieselfde vanne, dieselfde kinders, maar nou is hulle die  Groenspan. Die Groenspan is steeds laaste, maar hierdie keer met teleurstelling, want nou was daar verwagtinge. Hulle is tog immers nou op gelyke voet met die ander spanne met ewe spoggerige rosette.

swartspan

Ja, jou van kan ‘n groot verskil maak in die rigting wat jou lewe inslaan. Dit kan selfs bepaal in watter span jy is.

Veronderstel nou net dat hy in Texas, in Amerika gebore is. Daar waar alles groter en beter voorgestel word. So wonder hy baie, dieselfde hy, maar op ‘n ander plek. As seun van ‘n oliebaron wat die Dallas Cowboys ondersteun. ‘n Land wat, sonder om druipstert te wees, sportspanne na die Olimpiese Spele kan stuur. Wie se vlag een van die herkenbaarste simbole ter wêreld is. Wat flieks maak van sy oorwinnings oor die Indiane, Duitsers en Japannese. ‘n Land wat verskoning vir niks en niemand vra nie. Oor wie se president die hele wêreld treur ná sy sluipmoord. Sou hy ‘n ander tipe mens gewees het? Hoe ‘n tipe mens sou hy, Abrie, gewees het as hy dáár gebore is? Of dalk, sê nou maar by die Boesmans? Of by die Sotho’s?

Met volwassenheid en nabetragting kom, meestal – en hopelik — insig en dit was eers nádat hy sy vlerke gesprei het en ánder, nie noodwendig groener nie, weivelde verken het, dat die besef tot hom gekom het: Hy was bevoorreg. Sy kinderjare in Bloemfontein, in die Vrystaat, in Suid-Afrika, in die Swartspan was stene uit sandsteen gekap. Dit was die boustene van ‘n fondament waarop sterk mure gebou kon word, mure wat hom later jare kon skans teen die aanslae van die lewe.

Bloemfontein in the late 1960s (22)

BLOEMFONTEIN SE MIDDESTAD – 1960’S

Verwoerd se sluipmoord en die verkiesing van ‘n nuwe Eerste Minister oorheers vir weke die nuus. Dimitri Tsafendas het ‘n huishoudelike naam geword en John Vorster word as Verwoerd se opvolger aangewys.

Lees verder in MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

ENKELE KOMMENTARE OP MONOCHROOM REËNBOOG

11226051_10206786952410922_759259504811044360_n

ENKELE KOMMENTARE OP MONOCHROOM REËNBOOG

(SOOS VERSKYN IN LITNET  )

Annette le Grange

‘n Moet lees boek. Skitterende skryfstyl, eerlik, openhartig. Die storie tref mens fel,veral vir ons wat in daardie era groot geraak het. Die boek lewer ‘n intense genot en mens is half jammer daar is nie nog hoofstukke oor nie, veral as jy lees en besef dit is die laaste bladsy. Baie geluk mnr Fourie, jou boek is beslis aan te beveel vir jonk en oud. Stukkie ware geskiedenis van ons brose land en sy mense.

  • Gert Burger

    Een boek wat ek sonder twyfel sal aanbeveel. Veral die mense wat die tyd van die bosoorlog intens belewe het, kan dalk uitvind hoe naby hierdie verhaal aan hul eie belewenisse is.

  • Alice Hendriks-Boshoff

    Monochroom Reënboog is ‘n boeiende boek. Die taalgebruik en skryftrant pas treffend aan by die verskillende lewensfases van Abrie, die hoofkarakter. Fourie skilder omgewing, omstandighede en situasies só helder en lewensgetrou, dat ‘n mens sterk daarmee kan identifiseer – veral as jy self ‘n oud-Bloemfonteiner is. Hierdie boek leen hom m.i. nie tot ‘n opvolg van enige aard nie, maar ook ander skeppingswerk van Fourie sal ‘n aanwins wees vir die Afrikaanse boekrak. Ons sien uit daarna.

  • Dr G M Augustyn

    Ons wat bevoorreg is om Andre in persoonlike verskyning te ken, hier in Engeland, weet dat die man sy woorde weeg en kies, en dat hy versigtig omgaan met mense omdat hy broosheid diep ken. Sy verhaalkuns in Monochroom Reënboog bring lekkerte in vele opsigte, want ook daar is ontwerp en fyn kies van woord en gedagte volop vir die genietleser en die ontledingsleser. Knap gedaan, Andre!

  • Andre De Wet

    As ‘n seun van ‘n soldaat wat self in die 70’s groot geword het was dit ‘n ongelooflike grypende boek. Ek kon myself inleef in heelwat van die situasies. Ek bly ook nou in Engeland en die boek het erg aan my hartsnare getrek.

  • Willie Brits

    Ek was weer teruggevoer na my kinderdae op ‘n wyse wat my ‘n knop in die keel gegee het. André jou eerlike, gemaklike skryfstyl gee geloofwaardigheid aan jou boek. Wel gedaan my vriend. Ek kan nie wag vir die opvolg nie.

  • Andre Eloff

    Toe ek die boek lees het my eie lewe en grootwordwêreld voor my afgespeel. Ek is deeglik herinner aan die ou dae. Die boek is briljant geskryf … vol hartseer, verlange, nostalgie, vreugde en letterkunde met ‘n sterk geskiedkundige inslag.
    Ek het dit geniet … dankie Andre. Maak weer so!

  • Colleen Potgieter

    Ek het so pas ‘n boek klaar gelees … dit was fantasties … kry dit, koop dit of leen dit, maar lees dit. Die boek: Monochroom Reënboog geskryf deur André Fourie.

  • Herman du Plessis

    Baie geluk met ‘n uitstekende boek. Ek het elke bladsy geniet, en lekker gelag, gehuil, en opgewonde geraak saam met jou karakters. Dit het my soveel nostalgiese genot verskaf om te lees van ons herkoms in hierdie monochroom reënboogland. Ek lees al Jeffrey Archer, Sidney Sheldon, Stigg Larson, Jo Nesbo, Deon Meyer en Wilbur Smith se boeke, en kan nou die naam van Andre Fourie daarby voeg.

    Welgedaan, en mag daar nog baie uit jou pen vloei. Jy mag maar!

  • Johan Noordman

    Nooit so geboei deur ‘n boek nie – wens dit het nog 20 addisionele hoofstukke gehad. Kan nie wag vir ‘n volgende treffer nie.

    LEES HIER MEER OOR MONOCHROOM REËNBOOG

 

LITNET: ANDRÉ FOURIE OOR MONOCHROOM REËNBOOG

11226051_10206786952410922_759259504811044360_n

LITNET VRA TIEN VRAE AAN ANDRÉ FOURIE OOR MONOCHROOM REËNBOOG

  1. Waarom het jy Monochroom reënboog geskryf – en was daar een idee/emosie waaruit die boek ontspring het, of kan jy verskillende faktore as inspirasie noem?

Ons woon tans in Engeland en eendag het die verlange na Suid-Afrika en my mense die oorhand gekry. Ek het sommer begin skryf aan ‘n storie uit my kinderjare in Bloemfontein en toe ek weer sien, het ‘n boek begin vorm aanneem.

2. Waaroor handel die storie?

Dit is die verhaal van Abrie, ‘n seun wat grootword gedurende die 1960’s en 1970’s in Bloemfontein. Die storie strek oor tien jaar en vertel van Abrie se lief en leed, sy verhoudings met mense van verskillende kultuurgroepe, sy bewuswording van apartheid en sy twyfel in die standpunt wat hy ten opsigte van die kwessie moet inneem. Abrie se tienerhormone skop ook in met gepaardgaande eerste liefde (en later ernstiger romanse). Die laaste gedeelte van die boek handel oor sy diensplig, belewenisse op die grens en die impak wat dit op sy lewe gehad het.

 3. Die titel roep kleurvolle en ook teenstrydige aspekte op: vertel asseblief iets hiervan.

Suid-Afrika staan as die reënboognasie bekend, maar ons weet almal dat daar ‘n tyd was (en selfs vandag nog is) toe die reënboog nie so kleurvol was nie en hoofsaaklik maar in skakerings van swart en wit was. Dit titel verwys ook na ‘n blaai deur ‘n album vol monochroom foto’s van onthoutye en wonderlike (maar ook nie-so-wonderlike-nie), kleurvolle dae.

  1. Wat was die moeilikste aspek van die skryfproses van hierdie boek, en hoekom?

LEES VERDER:

Tien vrae: André Fourie oor Monochroom reënboog

 

 

VRYSTAAT KUNSTEFEES

Vandag ‘n jaar gelede het ek die gedenkwaardige voorreg gehad om twee baie besondere mense aan my sy te gehad het tydens die bekendstelling en bespreking van my boek op die Vrystaat Kunstefees in Bloemfontein. Maretha Maartens en Nico Luwes, julle was my Aäron en Hur.

Monochroom Reënboog is steeds beskikbaar. Kliek hier vir meer inligtingMONOCHROOM REËNBOOG TE KOOP

IMG_0956

Nico Luwes, Maretha Maartens en die uwe

DSC_4120

DSC_4067

DSC_4107

Martinique en Clariece laat die geld inrol

DSC_4115IMG_0961

DSC_4051

Twee jong boekwurms – Samantha Hurst en Andrew Candiotes

ARTIKEL IN GET IT (1)ARTIKEL IN GET IT (2)

LEES GERUS MEER OOR DIE BOEK IN… TYDSKRIFARTIKEL OOR MONOCHROOM REENBOOG

LEES OOK HIER MEER OOR DIE OORSPRONG VAN DIE BOEK IN “Tien vrae: André Fourie oor Monochroom reënboog Litnet

LIEFDE IS ‘N PAASEIER


(Foto uit Sarie se kortverhaal met dieselfde titel)

Een Saterdag, ná ‘n rugbywedstryd, stop Abrie voor die kombuisvenster en maak sy fiets teen die vensterbank staan. Sy knieë is vol bloed en modder. Windverwaaid en stram klim hy van die fiets af, sportsak oor die skouer. Sy rugbystewels klink hard op die sementblad voor die kombuisdeur. Die kombuis is gevul met geure wat vyftienjarige seuns rasend maak. Kos. Varsgebakte vetkoek. Saterdae bak Sarie baiekeer vetkoek vir middagete. Partykeer met wors, partykeer met kerriemins, partykeer as bykos saam met iets anders. Die vetkoek is dan sommer nagereg ook. Met stroop of waatlemoenstukke en lekker soet koffie.

“Hallo, Ma, ek’s terug!”

“My seun, kyk hoe lyk jy. Het julle gewen?”

“Hoe dink Ma dan? Ons gaan nie in vir verloor nie. Wanneer eet ons?” Hy soen sy ma en neem ‘n vetkoek uit die bak op die tafel. Die vetkoek is warm en hy lek vinnig sy vingers as dit brand.

“Nou-nou. Ek wil net gou hierdie tert klaarmaak … en moenie daai worsies eet nie, dis vir vanmiddag. Gaan kry jy solank vir jou klaar. As die meisiekinders kom, moet jy gereed wees.”

“Aag Ma, ek het Ma mooi gevra. Ek sal vir Ma wys hoe werk die kamera, dan kan Ma mos maar die foto’s neem.”

“En wat van die musiek? Jou pa het gesê jy en jý alleen werk met die kamera en hi-fi. As daardie klomp partytjiemeisies onder jou pa se goed invaar en dit kom iets oor, wil ek nie vanaand hier wees as hy terugkom nie.”

“Maar Ma, toe ék dertien was…”

“Basta nou en loop bad vir jou!” Sarie steek die tert in die oond. “Hoekom vra jy nie vir Jaco hy moet jou kom help nie? Dan het jy darem ‘n maat.”

“Hoe laat kom Pa?”

“So hier by sesuur se koers.”

“So ek is al mansmens hier vemiddag. Nottedêm.”

“Hei, hei, jy praat nie so nie…”

“Maar…”

Niks ge-maar nie. Ek sê mos, vra vir Jaco. My liewe mens, dis jou suster se dertiende verjaarsdag, ‘n dag waarna sy nou al lank uitsien. Moet dit nou nie vir haar onaangenaam maak nie. Toe, ‘seblief.”

Vir ‘n oomblik dink hy oor die ding na en hol toe gou langsaan na Jaco toe.

Halfdrie lui die voordeurklokkie vir die eerste keer. Debbie ontvang haar vriendinne en al kletsend en giggelend raak die groepie vrolike dertienjarige meisies in die tuin groter. Drie tafels staan prettig gedek met glase en pons en lekkernye. Die wit tafeldoeke hang roerloos, so asof Sarie tot die wind opdrag gegee het om hom te gedra. Die servette en blomme is pienk. Vir Debbie is die lewe pienk en wit. Die stoele is wit. Drie sambrele is pienk en twee is wit.

Twee luidsprekers teen die muur in die koelte borrel die jongste popklanke uit. Rose Garden, Knock Three Times, Looky Looky… Die drade loop van die luidsprekers by Abrie se kamervenster in. Hier is hy en Jaco in beheer van die musiek. Die twee loer grootoog deur die kantgordyn en bespreek die uitsig. Vir hulle is dit ‘n vreemde ervaring. Hulle het die meeste van die meisies al gesien. By die skool, by die kerk en selfs al hier by Debbie. Maar vandag lyk hulle anders. So, so … anders. Groter of iets.

“Check ou Liena. Wie sou nou kon dink …” Jaco bedink homself vóórdat hy meer van sy gedagtes verklap. Abrie het ook nogal gedink dat sy nie te onaardig lyk nie.

“Oë links, tienuur. Wie’s daai ene met die wit?” vra Abrie.

Jaco kyk. “Nee, ken haar nie. Dink ek’t haar al iewers gesien, maar weet nie wie sy is’ie.”

Die getik-tik van die naald in die laaste groefies van die plaat bring hulle weer terug by hulle taak vir die middag. Abrie haal die plaat af en sit ‘n seven single van Neil Diamond op die draaitafel, Cracklin’ Rosie.

“Ek hoop ons kry ook van daai kos. Ek meen, ‘n man moet darem eet ook,” skimp Jaco.

“Ons kan gaan kry as ons die foto’s gaan neem.” Abrie se oë is vasgenael op die enetjie-met-die-wit. Sy dra ‘n wit kuitlengte katoenrokkie met bruin Josefsandale. Haar donkerbruin hare hang los oor haar skouers. Sy is pragtig. Klein, met so ‘n parmantige houding. ‘n Goue kruisie hang aan ‘n fyn kettinkie om haar nek. Die son raak aan haar lipglans.

“Het jy gesien sy’t kissing gloss aan!” merk Jaco op. So hy’t haar ook gesien.

“Wie?”

“Daai een met die wit rok vir wie jy so kyk.”

“Aag, voetsek jy man. Wat weet jy buitendien van sulke goed soos kissing gloss?”

“Man, my suster smeer ook die goed aan. Ek sien mos.”

Abrie kyk. Ja, haar lippies blink. Haar mondjie. Mondjie. Sy’t g’n ‘n mond of ‘n bek nie. Haar lippies is rooi, sommer so vanself. Sy het niks behalwe daai blink goed op haar gesig nie. Haar wange lyk sag. Sy hart versnel effens. Iets klop hier agter sy oë. Die son blink in haar hare. Sy eet ‘n koeksister. En drink Cream Soda. Sy vat nog ‘n happie en lek die stroop van haar lippies af. Abrie lek ook sonder dat hy ‘n koeksister eet. Met haar pinkie vee sy ‘n repie hare uit haar gesig. Daar’s ‘n drukking in sy ore. Hy haal deur sy mond asem.

“Wanneer gaan julle twee kêrels die foto’s neem,” verbreek Sarie die stilte.

“Ag Ma-a. Is dit nou nodig om so op mens af te sluip.” Abrie weet nie regtig waarom hy geskrik het nie. Maar hy voel betrap.

“Ek het nie op julle afgesluip nie. Die deur staan dan oop. Kom kry vir julle eetgoed, dan neem jy sommer ‘n paar foto’s.”

Met ‘n onwilligheid om tussen die spul meisiekinders in te loop, neem Abrie die kamera van die boekrak af.

“Sê Ma net vir hulle hoe om te staan. Ek praat nie met hulle nie. Ek druk net daai knoppie en klaar.”

“Abrie, stadig nou.” Sarie se kyk het eintlik nie woorde nodig nie.

Abrie stap agter sy ma tussen die klomp meisies in met Jaco op sy hakke. Jaco kies koers eetgoed toe. Abrie kyk nie rond nie. Netnou kyk hy in die gesiggie met die wit rokkie vas. As hy net kan weet waar sy is sodat hy dié kol kan vermy. Hy probeer so onopsigtelik as moontlik wees. Sy hande is nat.

“Meisies, dis nou Debbie se broer, Abrie en sy vriend Jaco. Abrie gaan gou ‘n paar foto’s neem.”

Deksels, Ma! flits dit deur sy brein. Hoekom maak sy nie ‘n rooi vlag op my kop vas nie! Sy ma se woorde suis deur sy ore. Stilweg beny hy haar vir die gemak waarmee sy met die meisies praat. Hy lig sy wenkbroue ongeërg sodat sy voorkop kreukel en kyk na die nok van die dak, dan na die venster en dan na die bondel meisies hier voor hom sonder om ‘n enkeling raak te sien. Hy probeer verveeld lyk.

“Abrie, neem sommer so ‘n paar ongeposeerde foto’s. Waar’s Debbie? O, daar is sy, neem sommer een van haar by daardie groepie.”

Giggel. Effe geskarrel. Party probeer uit die kameraoog se pad kom. Ander trek klere reg. Gooi hare agteroor. Hy sien egter net vir Debbie. Doelbewus. Hy durf nie na die ander gesigte kyk nie. Mik, fokus en flits. Twee keer, drie keer. Nou een van die koektafel waar Jaco nog steeds staan. Toe hy omdraai, is die gesiggie voor die lens, met die mooiste glimlag. Hy verstar. En toe kyk sy weg.

“Wat van ma en dogter saam?” stel Petro voor. Dadelik ‘n goedkeurende koor. Fokus en flits.

“Ek wil graag een van my en Debbie hê.”

“Ek ook!”

Flits. Flits.

Waar is Witrokkie nou? Is sy al op een van die foto’s?

“Hoeveel foto’s kan jy nog neem? “ vra Debbie.

Hy kyk op die metertjie. “Nog agt.” Sy eerste woorde hier buite.

“Neem so een of twee van ons hele groep saam.”

Terug in die kamer is hy omgekrap omdat Jaco nie vir hom eetgoed gekry het nie.

“Man jy dink ook net aan jouself. Staan lekker by die tafel jouself en dik vreet en ek moet al die werk doen.”

“Wie’t op jóú stert getrap?” vra Jaco.

“Niemand het op my stert getrap nie. Net gedink dat my vriend darem vir my eetgoed sou kry.” Abrie draai die plaat om en voel sommer vies vir homself. Waarom moes hy so onbeholpe daar buite gewees het? Hy het soos ‘n kleuter op sy eerste skooldag gevoel. Dalk lag die spul meisies nou vir hom. Hy weet nie eers of Witrokkie op een van die foto’s is nie. En nou haal hy dit op ou Jaco uit.

Voetstappe kom die gang af.

“Mamma sê ons moet vir julle eetgoed bring.”

Abrie laat die naald op die plaat sak en draai om. Debbie en Witrokkie is in die kamer, Debbie met twee bordjies eetgoed en Witrokkie met twee glase pons. Hy gryp die bordjies by sy suster. Jaco neem die glase by Witrokkie. Haar oë dwaal deur die kamer, oor die prente van Piet Visagie en Dawie en Mannetjies en ander sporthelde. Oor die veerpyltjiebord, die deurmekaar bed, die twee modelvliegtuie op die boekrak en die bak met tropiese visse in die hoek. Dan stop haar oë op Abrie. ‘n Sekonde lank – of is dit langer? In dié tyd glimlag sy effens, skaam. Hy versteen. Sy hart mis ‘n slag en begin toe onbedaarlik in sy keel te klop. Hy voel die klop agter sy oë, in sy ore. Sy mond raak droog en hy kyk weg.

Toe stap die meisies uit.

Abrie staar hulle agterna totdat die twee buite sig is en trek dan sy gesig soos een wat ‘n kramp kry.

“Blikskottel, maar sy’s mooi. Het jy gesien hoe check sy my? Oei!”

Hy sit die twee bordjies eetgoed op sy lessenaar neer en bly staan asof hy ‘n hou in die maag gekry het. Vir ‘n oomblik roerloos. Herleef weer daai sekonde. Dan blaas hy sy ingehoue asem hard uit terwyl hy sy hande vinnig agteroor deur sy hare vee en agter sy kop vou. Hy kyk af, staar, na niks. Jaco is al met sy tweede tertjie besig. Hy skud net sy kop en grinnik.

“Jong, sy’t vir die visse gekyk, sy’t vir alles gekyk.” Sy mond is vol vleispastei terwyl hy praat.

“Man, sy’t vir mý gekyk. Sy’t my in die oë gekyk. So.” Abrie wys hoe hy gekyk is. By die venster soek hy haar deur die kantgordyn. Hy sien haar dadelik.

“Ek wonder wat’s haar naam. Gaan vra jy gou vir Debbie,” steek hy vir Jaco op.

“Is jy mal! Doen jou eie vrywerk. Netnou dink sy ék’s agter haar aan.”

Later die aand, toe dit al sterk skemer is, is Debbie in haar kamer saam met haar ma besig om die geskenke te bewonder wat sy die middag gekry het. Peet sal enige tyd hier wees. Ouma en Oupa sal ook netnou oorkom.

Abrie lê op sy bed in die donker na die dak en staar. ‘n Plaat met romantiese liedjies speel sag op die draaitafel wat al gebêre moes gewees het. Hy het ‘n lam gevoel. Iewers is seer, maar hy weet nie presies waar nie. En dis nie van die rugby nie. Sy nek? Nee, sy maag? Ook nie. Dis hier binne. Sy longe. Ja, sy longe. Waar sit ‘n mens se hart? Hy voel. Die klop is hewiger as ander tye. Hy voel geïrriteerd. En sweterig. Wat is haar naam?

Hy hoor sy ma kombuis toe stap. Op die ingewing van die oomblik spring hy op en stap na sy suster se kamer waar sy steeds met haar geskenke doenig is.

“Het jy mooi goed gekry,” vra hy om die gesprek aan die gang te kry.

“Ja, kyk net hierdie mooi armband.”

“By wie kry jy dit?” Dalk, net dalk is dit van Witrokkie.

“By Lizelle.”

“Wie’ sy?”

“So enetjie met kort ligte hare. Sy’t vanmiddag so ‘n wit-en-rooi rok aangehad.”

“Nee, ken haar nie.”

“En hiérdie boek?”

“By Hettie.”

Hy besef dat hy nie oor al die geskenke kan uitvra nie. Hier was vanmiddag seker maklik twintig meisies.

“Is almal wat hier was in jou klas?” pols hy.

“Hmm, meestal. Party van die ballet.” Debbie draai die prop van ‘n bottel badskuim af en ruik daaraan. Sy oog vang haar album met skoolfoto’s op die boekrak. Ongeërg en so belangeloos moontlik begin hy daardeur blaai. By ‘n klasfoto van verlede jaar steek hy vas. Sy oë soek. Ry op, ry af. Hier’s sy sowaar! Dit móét sy wees. Weer sit sy hart in sy keel. Kalm nou. Hy  kies ‘n donkerkoppie met kort hare in die boonste ry.

“Was dié een ook hier?”

Debbie kyk. “Ja, hoekom?” Sy kyk hom vraend aan.

“Vra maar net. En dié een?” ‘n Ligtekoppie.

Sy kyk. “Ja.”

“Mens herken hulle nie eers so met ander klere aan nie.” Hy huiwer, kyk na die gesiggie. Die glimlag is onmiskenbaar.

“En dié een?” Belangeloos.

“Wie? O, ja, maar jy het haar mos gesien. Sy’t my gehelp toe ons vir julle eetgoed gevat het. Sy’t so ‘n wit rok aangehad. Mooi gesiggie.”

Hy staan roerloos. Te bang enige beweging of iets wat hy sê, verklap iets.

“Sy sê jy’s oulik.” Debbie kyk op om te sien watse reaksie haar woorde ontlok.

Hy voel hoe iets oor hom spoel. Hy weet nie of dit koud of warm is nie, maar dit verswelg hom. Die vertrek is skielik heeltemal te klein. Dit voel of hy onder ‘n skrum lê, maar hy probeer niks wys nie.

“Wie?” vra hy net om iets te sê.

“Bianca, die meisie met die wit rok vanmiddag. Daai een op die foto.”

Bianca! Nou is die vertrek régtig te klein.

“Aag!” Hy stap halfpad deur toe, maar steek vas. “Hoekom sê sy so?” vra hy.

“Ek weet nie. Sy like jou seker. En in daai kyk wat jy haar vanmiddag gegee het, kan ek net een ding sien.”

“Wat?”

“Daai outjie met die pyle het jou getref.”

“Watter ou is dit?”

“Die liefde, ou broer, die liefde.”

“Man, wragtag, jy’s sommer heeltemal simpel. Jy’s sommer … mal!” Hy storm kamer toe waar hy die hi-fi begin ontkoppel om dit te gaan bêre.

Bianca. Bianca. Hmm…dit pas by haar. Bianca…

Oe, dis mooi. Bi-an-ca…

Later die aand toe Debbie by die grootmense in die sitkamer sit, sluip Abrie na haar kamer toe. Die bedlampie is aangeskakel. Op haar bed is al haar geskenke uitgestal met die kaartjie van die skenker daarby. Koorsagtig bestudeer hy die kaartjies. Die derde een wat hy raak vat, is Bianca s’n. Sy hande bewe. Hy lees die boodskappie in standerd ses-meisiehandskrif, netjiese letters met kringetjies op die i’s en j’s. Hy ruik aan die kaartjie. Dit ruik na … papier. Nee, tog nie. Spesiale papier. Hy ruik weer. Hy soek na iets anders as papier. Dit bly ruik na papier. Bianca-papier. Hy tel die houer met ‘n stelletjie seep, badskuim en goete op. Bianca se geskenk. Versigtig. Hoekom bewe sy hande? Daar’s weer daai kol op sy maag. Hy voel weer soos vanmiddag. Daai drukking, dis definitief ‘n drukking hier in sy kop. Amper soos voor ‘n wedstryd. Háár hande het hier geraak. Sý het dit vasgehou. Hy streel saggies daaroor. Sy hande bewe liggies as hy die bottel badskuim uit die houer haal en die prop afdraai. Hy ruik aan die inhoud. Sou sy so ruik? Dis lekker. Vars. Skoon. Soos ná ‘n reënbui.

“Jy like haar, nè?”

Blitsig draai hy die prop op en probeer dit onder die kussing inskuif, maar besef dat dit te laat is. Verleë sit hy maar en wag vir die ergste. Debbie bly vir hom deur die skrefie aan die skarnierkant van haar slaapkamerdeur loer. Half met ‘n magsgevoel. Het jou!

“Oupa-hulle is hier. Hy roep jou,” sê sy, draai om en stap sitkamer toe.

Hy voel of hy in ‘n seepbel gesit het en toe bars dit. Meisies!

Maandag by die skool dwaal sy oë oor die speelgrond. Hy sien haar nêrens nie. Ook nie vir Debbie nie.

Ná skool, aan die etenstafel, vind hy uit dat die standerd ses-meisies van tienuur af na ‘n praatjie oor weerbaarheid in die skoolsaal geluister het. Hy luister fyn of daar nie dalk iets gesê word wat hy dalk sal wil hoor nie. Niks. Debbie praat net oor die praatjie, haar fiets se pap wiel en eet haar kos. Hy sluk sy melk weg en gaan na sy kamer.

Later die middag stap hy met sy rugbyklere die gang af om te gaan oefen. Debbie roep hom vanuit haar kamer. Sonder om te gretig te lyk, loer hy in.

“Wats’it?” vra hy.

“Vrydagaand wys daar ‘n oulike fliek in die skoolsaal. Hoekom vra jy nie vir Bianca nie en dan gaan ek saam met Jaco,” stel sy voor. Hy besef dat dit nie soseer oor hom of Bianca gaan nie. Hy weet mos. Maar die voorstel maak nogtans dinge in hom wakker. Iewers spring ‘n hormoon op aandag. Maar hy hou hom in.

“Aag jong, ek weet nie, ek het nog nooit eens ‘n woord met haar gepraat nie. Ek ken haar nie eers nie.

Ek … ek weet nie eers wat haar van is nie.”

“Grové.”

“Wat?”

“Haar van is Grové.”

Hy het die eerste keer gehoor, maar sy brein moet dit eers verwerk. Dit neem ‘n rukkie. Baie dinge is nou gesê. Groot dinge. Grové. Fliek …

Fliek!

“Ag toe man. Oukei, ‘k sê jou wat, ék sal vir Bianca vra en dan vra jy vir Jaco,” pols Debbie.

Hy dink kliphard. ‘n Geweldige opgewondenheid pak hom beet. Hy sien homself in die skoolsaal langs die meisie met die wit rok en lang bruin hare. Opgewondenheid maak plek vir huiwering. Hy wil ook nou nie van homself a fool gaan staan en maak nie. Wat gaan sy pelle sê? Aag, Schalk was al met ‘n meisie by die skoolfliek. Niemand het juis iets gesê nie. Die ander het hom eerder bewonder. Hy hoef wraggies nie vir dié meisie skaam te wees nie. Sy’s pragtig. Hy gaan ‘n posisie hê. Dis nie sommer elkeen wat ‘n meisie skoolfliek toe vat nie. Behalwe nou natuurlik die groot seuns.

“Jong, maak maar soos jy wil. Ek moet rugby toe gaan.”

“Sal jy vir Jaco vra?”

“Sal sien.”

Hy bedink hom. Sê nou sy vra nie vir Bianca nie.

“Ja, goed, ek sal hom vra.”

Vrydagmiddag is hy soos ‘n leeu in ‘n hok. Lê op die bed, staan op, staan voor die venster, gaan lê weer. Daai lammigheid is terug. Eintlik was dit nooit weg nie. Hy het gloede. Só moet iemand in die dodesel voel, dink hy by homself. Miskien is dit tog nie so ‘n goeie idee nie, hierdie fliekding vanaand. Hy dink hy is siek. Ja, beslis. Hy voel half warm. Hy kyk in die spieël en oortuig homself dat hy selfs bleek lyk. Móét siekte wees. Terug op die bed. Hande agter die kop gevou lê hy na die plafon en staar. Wat praat hy met haar? Ja, wat sê hy vir haar? Hoe moet hy weet waarvan sy hou? Sy lag dalk nog vir hom.

Ingedagte het hy intussen van die bed af opgestaan en voor die venster gaan staan en uitkyk. Die tuin lyk heel anders as verlede week toe die klomp meisies hier was.

Op daardie stoel het sy gesit.

Hy gaan uit en kyk of iemand hom nie dalk sien nie. Dan gaan sit hy versigtig op die tuinstoel. Net hier, met haar wit rok en blink lippies. Hy streel oor die armlening. Hy sien die gesiggie wat vir ‘n oomblik in die lens was. Die glimlag daar in sy kamer.

Is dít hoe liefde voel? Maar dit sal ‘n ou mos mal maak! Tog is dit nogal lekker. So amper soos ‘n droom. Maar jy is wakker. So half in ‘n ander wêreld, maar jy gaan steeds skool toe en als.

Dis herfs. Die blare lê bont onder die bome. Herfs is eintlik mooi. Herfs ruik na appels en hot-cross-buns. En eerste koue. Ja, hy hou nogal baie van die herfs met sy baie kleure. Paastyd. Volgende week sluit die skole. Dan is dit Paasnaweek. Hy wonder of Bianca vir die vakansie weggaan? Hy móét ‘n foto van haar kry. Een met daai glimlag van Saterdag. Dalk kan hy vir haar ‘n Paaseier gee. Jaaa, een van daai groot hase in goue papier. Nee, dalk nie, sy’s darem nie meer ‘n kind nie. Eerder een van daai’s wat so ‘n halwe eier is en met tjoklits volgemaak is.

Hy kyk op sy horlosie. Amper vieruur. Moet hy of moet hy nie? Voetstappe op die droë blare laat hom opkyk.

“En as jy so alleen hier buite sit?”

“Aag, ek sit sommer, Ma.”

“Ek hoor jy gaan vanaand fliek.” Sy ma trek ‘n stoel langs syne en gaan sit.

“Ja-a, miskien. Ek sal nog sien.”

“Met ‘n meisie?”

“Waar hoor Ma dit?”

“Ek vra!”

Vir ‘n oomblik is dit stil. Hy dink. Sy ma word met al sy geheime vertrou. Op ‘n manier verstaan sy altyd. Maar, sjoe, meisies!

“Ma, wat sê ek vir haar?” Hy voel hy bloos. Sy bene is teen sy bors opgetrek terwyl hy sy een skoenveter los- en dan weer vasmaak. Staar dan net na sy skoenpunte. “Waaroor praat ons?”

Met sy ken op sy knieë gestut, druk hy die plastiese punte van sy skoenveters in die vetergaatjies in. Trek dit uit en druk dit by ‘n volgende gaatjie in. Amper soos ‘n outydse skakelbord.

“Jy praat met haar oor enige iets. Gesels met haar oor dieselfde goed as waaroor jy en Jaco gesels. Net waaroor jy wil. Sy’s ‘n mens. Sy’s ‘n gewone meisie soos jou suster. Moet dit nie ingewikkeld maak nie.”

“En wat doen ons?” Vir ‘n vlugtige oomblik kyk hy op en gaan dan weer met sy skakelbord aan.

“Julle kyk die fliek. Gaan koop vir haar koeldrank en lekkers. Gesels. Wat sou jy en Jaco gedoen het?”

Hy dink so ‘n rukkie en voel hoe die duiweltjies nader storm. “Ons sou die meisies met popcorn in die donker gegooi het en kyk wie ‘n glas koeldrank die vinnigste kan down.” Hy bars uit van die lag. Sy ma gluur hom deur haar wenkbroue aan en glimlag.

Kwart voor sewe is hy en Jaco by die skoolsaal. Hulle het vooruit geloop om solank in die kaartjiery te staan.

Elkeen koop twee kaartjies. Toe gaan staan hulle so half agter een van die pilare voor die skoolsaal die paadjie na die straat en dophou. Abrie het intussen albei sy kaartjies in ‘n baie, baie klein rolletjie opgerol. Hy kom agter wat hy gedoen het en probeer dit weer plat kry.

“Gee my een van jou kaartjies, dan vat jy hierdie een,” beveel hy vir Jaco.

“Hoekom?”

“Ek kan nie so ‘n kaartjie vir die meisiekind gee nie. Kyk hoe lyk die ding!”

“Jaco lag en gee vir Abrie een van sy kaartjies.

“Maar joune is dan sopnat! Wat gaan met jou aan, is jy senuweeagtig?” vra Abrie vies omdat die kaartjies natgesweet is, maar terselfdertyd verlig omdat die skynbare komkommerkoel Jaco ook tog iets hier binne voel.

“Man…”

Maar verder kom hy nie met sy sin nie. Die twee meisies kom die paadjie afgestap. Albei het bont blomrokke aan.

Abrie voel hy moet dringend by die toilet uitkom, maar sy bene is traag. Die meisies kom nader, op met die trappies tot op die saalstoep. Ongemaklik skuif die twee seuns agter die pilaar uit.

Debbie groet eerste. “Hallo, Jaco…”

“Hallo, hier’s julle kaartjies, ons kry julle daar binne.” Abrie weet nie hoekom hy dit gesê het nie en is dadelik spyt.

Debbie kom tot die redding. “Nee man, ons gaan saam met julle in, maar laat ek julle nou eers amptelik voorstel. Bianca, jy het my broer, Abrie, mos gesien. Abrie, ontmoet vir Bianca.”

Abrie weet hy bloos, maar gelukkig is dit half donker hier op die saalstoep. Hy steek sy hand uit en trek dit vinnig terug – groet ‘n ou ‘n meisie ooit met die hand? Hy gaan haar beslis nie soen nie.

“Aangename kennis, Bianca. Moet ek jou hand skud?” Hy steek weer sy hand uit. Iewers kruip daar so ‘n kriesel selfvertroue uit. Hy is wragtag darem ouer as sy.

Bianca glimlag verleë en neem sy hand. “Hello, Abrie.” Jaco gee sy tipiese snorklag.

Die twee seuns stap agter die meisies die saal binne.

“Waar wil julle sit?” vra Debbie.

Abrie kyk rond. Agter is dit reeds vol. “Sommer daar langs oom Blackie,” Hy wys na oop stoele langs die muur waar foto’s van die land se staatspresidente hang.

By die sitplekke gaan die twee meisies sit, maar die seuns  talm. “Wil julle iets van die snoepie af hê?” vra Abrie.

Die meisies konfereer, dan die bestelling. Die twee seuns loop snoepie toe.

Toe die ligte begin dowwer raak vir die fliek om te begin, daag hulle op, elkeen met twee koeldranke in die hande en lekkergoed wat by hulle hempsakke uitsteek. Twee sitplekke is oop aan weerskante van die twee meisies wat langs mekaar sit. Debbie sit naaste aan die paadjie. Abrie plak homself sommer langs sy suster neer en laat Jaco gestrand in die paadjie staan.

“Skuif op jong”, sê Jaco terwyl hy vir Abrie in die ribbes pomp.

“Skuif op. Jaco moet ook nog sit,” beveel Abrie sy suster.

In die harwar skuif Bianca op. Die fliek begin en Debbie knyp haar broer in die ribbes. Abrie besef sy fout en klim oor sy suster om vir Jaco plek te maak. En toe gaan sit hy tussen die twee meisies. Langs Bianca. Doodstil, kyk hy na die skerm, maar sien niks. Sy ruik lekker. Later vind hy uit dis Debbie wat so ruik. Maar Bianca ruik ook lekker. Die fliek is al ‘n ent weg toe hy besef dat hy met twee halfgedrinkte glase koeldrank sit.

“Soek jy koeldrank?” fluister hy vir Bianca.

“Oukei,” sê sy sag. Dis tog wat sy bestel het toe hy bestellings geneem het.

“Hy’s so bietjie half…” sê Abrie en gee die een glas vir haar. Haar hand raak aan syne. Waaroor sou die fliek gaan, wonder hy.

Hy onthou ook van die lekkergoed in sy hempsak. “Hier’s jou tjoklit.” Die sjokolade voel pap soos dit al begin smelt het.

Pouse gaan die ligte aan. Dit voel of die hele saal se oë op hom brand. Hy voel so groot soos ‘n lugballon. Moet hy opstaan of hier bly sit?

“Speel jy wedstryd môre?” vra Bianca.

“Ja… e… ja, ek en Jaco.”

“Hier op ons veld?”

“Ja.”

“Ek sal bietjie kom kyk hoe speel julle. Tommy, my broer speel ook.”

“O.”

Stilte.

“Is jy lus vir nog koeldrank?” durf hy die stilte aan, maar soek ook rede om te ontsnap. Hy het egter nie nodig om te ontsnap nie. Debbie red weer. Sy leun oor hom na Bianca toe.

“Wil jy dalk saam met my kom?” vra sy.

“Ja, goed,” antwoord Bianca. Sy skuif verby Abrie agter Debbie aan. Haar bene raak aan syne.

“Seker gou gaan neuse poeier,” sê Jaco toe die twee meisies buite hoorafstand is.

“Hoekom?” vra Abrie.

“Man, meisies doen dit.”

Neuse poeier? Dit lyk nie of sy poeier op het nie. Hy weet sy ma poeier haar gesig, maar nie Debbie nie. Nee, Jaco dink verkeerd, sy’t beslis nie poeier aan nie. Dis weer net daai blink goed op haar mond. Mondjie.

Dan kyk hy in die saal rond. Hy waai vir Herman agter in die saal. Herman maak goedkeurend grootoog, duim in die lug. Abrie se bors swel van trots. Hy wonder wie het nog almal gesien. Hy het ‘n meisie!

In sy bed, laatnag, herleef hy die aand. Hy kan nie slaap nie. Waaroor was die fliek? Hy weet op een plek was daar ‘n ou in ‘n sportmotor. Haar oë, sy’t die mooiste oë. En daai mondjie! Môre gaan sy by die rugby wees. Miskien kan hy dan vir haar ietsie gee. Daai Paaseier! Hulle speel eers tienuur. Daar sal genoeg tyd wees om gou by die winkel aan te ry…

Gedurende die wedstryd dwaal sy oë kort-kort oor die toeskouers. Waar is sy?

Hy hol roboties bloot agter die bal aan. Sy het tog gesê sy sal hier wees. Hy het haar al vóór die wedstryd verwag. Sy aandag is glad nie by die spel nie. Daar staan Debbie, maar waar is Bianca?

Ná halftyd sien hy haar. Sy staan heel intiem en gesels met twee groter seuns van die skool teen wie hulle vandag speel. Verraaier!

Vlermuis, hulle breier, is rasend langs die veld. “Cronje, wil jy eerder gaan netbal speel? Los die meisies! My magtag, wat gaan aan met jou?”

Die spel kom genadiglik tot ‘n einde. Abrie kook. Daai een ou het haar wragtag om die lyf gevat! En sy’t nie onwillig gelyk nie. Wie dink sy miskien is sy! Nee, o hel, so laat hy nie met hom mors nie. En dit ná gisteraand! Hy pluk sy stewels uit en prop dit by die pragtige paaseier in die sportsak. Die groot halwe sjokolade-eier, gevul met kleiner blokkies sjokolade, het hy vroegoggend, vóór rugby, gaan koop. Hy klim op sy fiets en laat die ketting kraak. Iemand roep hier agter hom, maar hy trap dat die wiele sulke wit strepe in die gruis spin.

Jaco kom ‘n paar minute ná Abrie by die huis aan waar hy op die bed die paaseier sit en afskil. Die halwe eier het in die sportsak gebreek.

“Kry vir jou,” bied Abrie aan.

Jaco laat hom nie twee keer nooi nie. “Wat het vandag in jou in gevaar?” wil hy met ‘n mond vol sjokolade-eier weet.

“Bianca het gesê dat sy sou kom kyk as ons speel.”

“Maar sy het mos.”

“Ja, maar watter tyd daag sy daar op! Ek kyk die hele tyd uit vir haar, tot vir haar ‘n paaseier gaan koop. Selfs ou Vlermuis was geïrriteerd met my. Eers hier ná halftyd daag sy op en gaan staan by daai HTS-ouens. En sy laat so wragtag daai een ou haar om die lyf vat. Ek sweer dit was om my op te wen.”

Jaco het homself intussen aan die kleiner blokkies begin help. “Wie’s die ou?”

“Weet nie, hy’t HTS-klere aangehad.”

“Is dalk familie, man,” probeer Jaco troos.

“Hoe sal mens nou weet. Gee ok’ie om nie. Ek’s klaar met meisies.”

Jaco steek nog ‘n sjokolade in sy mond. “Ja, ek sê ook daai ding. Meisies maak in elk geval net ‘n ou se kop deurmekaar. Kyk net hoe vrot het jy vandag gespeel.”

“Ja, het ek nie vrot gespeel nie. Vlermuis gaan my seker nog drop ook vir die volgende wedstryd. Hy sê ‘is my skuld dat ons verloor het.

Abrie gaan staan by sy kamervenster en uitstaar. Hy dink hoe lomp hy gisteraand gevoel het. Oor ‘n simpel standerd sesmeisiekind! Sy suster se maat. Die herfsblare maak ‘n mat onder die perskebome. Wat ‘n gemors. Herfs is eintlik ‘n simpel tyd met al die blare wat so val en rondwaai en somer wat op ‘n end is en als.

En wie moet al die blare optel. Hy, hy wat Abrie is.

Hy steek die laaste blokkie sjokolade in sy mond en sê: “Ek sien daar wys ‘n karate-fliek in die stad. Is jy lus? Net ek en jy?”

“Ek’s game.

“Nou ja toe, laat ons klaarkry.”

Abrie krap die lekkergoedpapiere, wat oor die bed gestrooi lê, bymekaar en gooi dit in die snippermandjie. Die kaartjies van gisteraand se fliek lê onderin. Vir ‘n oomblik staar hy daarna. Dan buk hy af en haal dit uit. Sonder dat Jaco sien, bêre hy dit in sy Bybel. Hy loop saam met Jaco uit en groet tot later.

Op pad stort toe vat hy vir hom ‘n warm vetkoek uit die bak in die kombuis.

Later, nádat hulle van die fliek af by die huis gekom het, spring Debbie op hom.

“Wat het vanoggend met jou aangegaan? Bianca roep en ek roep, maar jy jaag daar weg of die duiwel agter jou is. Dis net stofwolke en klippe!”

“Sê jy maar vir jou ou maatjie hierdie man is niemand se robbies nie. Ek is klaar met meisies.”

“Aag foeitog, ook maar goed so, want haar pa sê buitendien dat sy te jonk is om met seuns uit te gaan.”

“O, gaaf.”

Stilte.

Sy probeer weer. “Maar waaroor het jy jou nou eintlik so ge-strip ?”

“Oor sy laat was en toe gaan staan sy nog by die vyand.”

“Die vyand? Wie’s dit?” vra sy verbaas.

“Daai HTS-ouens met wie sy so lovy-dovy staan en gesels het,” antwoord Abrie.

“Dis haar broer, Tommy, my jimmel. Hy speel vir HTS se eerstespan wat eers ná julle gespeel het. Haar pa wou ook kom rugby kyk as Tommy speel en wou nie so vroeg ry om net vir haar te bring nie. Simpel!”

“Aag, lyk dit of dit my worry. Ek… ek…” maar hy kry nie woorde vir ‘n teenargument nie. Hy stap kamer toe en slaan die deur agter hom toe.

Vandag het hy sy naam behoorlik krater gemaak.

Lees verder in MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

LETSELS VAN OORLOG

LETSELS VAN OORLOG

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

OP PATROLLIE

Op patrollie

In die vliegtuig terug Bloemfontein toe, drie dae later, skyn die son helder deur die klein venstertjies. Ek kyk na die ander passasiers. Mans met aktetasse, kinders saam met hulle ma’s, studente, almal so… so ongekompliseerd. Sonder bagasie.

Ek beny hulle. Wie is ek met al my bagasie? Ek wat verlede week nog terrs geskiet het. Ek wat nou, net soos die ander passasiers, skynbaar ongestoord op die vliegtuig sit. Ek wat volgende week met ‘n glimlag agter die toonbank by die bank gaan staan – “Môre Mevrou, waarmee help ek vandag? Het u geweet ek het verlede week ‘n man geskiet? En anderdag het ek ‘n vrou in die kop geskiet. Ja Mevrou, haar lippe en borste was afgesny…”

BUFFEL IN DIE BOS

Buffel in die bos

My belewenis van die werklikheid het byna skisofrenies geword: ’n Rasionele ervaring wat presies verstaan wat gebeur het en waarom. En ’n emosionele ervaring wat dit moeilik maak om dit hier, ver van waar dit gebeur het, te hanteer.

Op die grens het die oumanne hieroor gepraat. Van die nagte waar jy depressief rondrol, sleg slaap, sweet en angsaanvalle kry wat in drome begin waar jy in ‘n bos vol landmyne verdwaal en mense hoor skreeu en huil.

En dan skrik jy telkens vervaard wakker. Gillend, natgesweet.

BESOEK AAN 'N KRAAL

Besoek aan ‘n kraal

Heel dikwels klou ons vas aan herinneringe uit “die goeie ou dae”. Maar dan is daar ook herinneringe wat ons diep wegpak en huiwerig oopmaak.

Of vir altyd probeer toehou. Herinneringe wat met niemand gedeel word nie.

Ek het ‘n plekkie wat ek koester, ‘n stil plekkie waar ek min mense toelaat. Ek treur en lag daar tussen herinneringe deur wat nooit uitgewis sal word nie. Herinneringe aan vriendskap, liefde en omgee vir broers saam met wie ek geskerts, gehuil en gesweet het. Broers saam met wie ek met laaste lig ‘n sigaret of pakkie Super C gedeel het. Broers wie se verminkte liggame ek vasgehou het terwyl die lewe, rooi gevlek, in die wit sand weggesyfer het – saam met my jeug.

Daardie dae raak weg in gister, maar bly vlak in my wese.

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)