‘N MA SE SMART IN MARMER

‘N MA SE SMART IN MARMER

Klein Robert Manners is dood kort na sy negende verjaarsdag. Lord Haddon, soos hy in 1894 met sy dood bekend was.

ROBERT EN SY MA, VIOLET

Gister, terwyl ons deur die Manner-familie se herehuis loop, steek ons in die kapel by ‘n marmerbeeld van Robert vas. So lewensgetrou lê die tenger lyfie daar, dat ons byna op ons tone verby wil sluip. Dis eers wanneer dieper gedelf word, dat die seuntjie dadelik aan die hartsnare kom pluk.

BEELD VAN DIE ONTSLAPE ROBERT MANNERS

Robert was die oudste seun van Henry Manner, die agste hertog van Rutland en sy vrou, Violet. Hulle het ook twee dogters en ’n jonger seun, John gehad.

ROBERT, TUSSEN SY TWEE SUSSIES BY HUL MA.

ROBERT EN SY SUSSIES

ROBERT (HEEL LINKS) SAAM MET SY SUSSIES BY HULE MA, VIOLET

Sy dood is tot vandag in omstredenheid gehul. Die amptelike weergawe van sy dood word aangegee as “sudden illness”. Die dag met sy begrafnis, is sy jonger boetie weggestuur. Baie mense glo dat klein Robert dood is as gevolg van (wat sy ma beskryf het as) ’n ongeluk tydens ’n akrobatiese toertjie – en dat sy die jonger John blameer het vir Robert se dood.

Robert se graftombe is deur sy ma ontwerp en gemaak. Met baie min ervaring in beeldhoukuns, het sy troos na haar seun se dood gevind in die bemeestering van die kuns en die skepping van die gedenksteen. Die doodsmasker, wat die oggend na sy dood gemaak is, is gebruik om die gesig so lewensgetrou moontlik te maak.

Rondom die gedenksteen staan:

“Robert Charles John Manners, Lord Haddon. Born Aug. 8th 1885, Died Sept. 28th 1894. Eldest son of Henry 8th Duke of Rutland, K.G. and Violet his Wife. For ever wilt thou grieve and he be fair.”

En op die voetstuk:

“Hope of my eyes. Something is broken that we cannot mend. With Grief, Remembrance Pride and Love, I decorate his Memory. Dear, dear little Boy. You give us all perpetual benediction. Entirely designed and modeled by his Mother.”

HADDON HALL – DIE MANNERS-WONING

 

SAAI OM TE OES?

SAAI OM TE OES?

Woensdagaand, met die foto’s van ’n brandende Bloemfonteinse stadsaal wat soos ’n veldbrand deur die internet versprei is, het iets diep binnekant in my meegegee.

Ons skoolleuse was, SAAI OM TE OES. Die aand met my matriekafskeid, was die tema vir die aand deur ons skoolwapen geïnspireer en die skoolhoof het ʼn aangrypende toespraak gelewer aan die vooraand van ons groep jongmense se volwasse lewens. Sy boodskap was gebaseer op die skoolleuse: Saai om te oes. Wat jy vandag saai, maai jy in die toekoms. Ons matriekafskeid was, ironies genoeg, in die Bloemfonteinse stadsaal.

As laerskoolseun het ek baie ure in daardie gebou deurgebring. Dis daar waar kleinsus Elmarie ‘n A-Plus vir voordrag gekry het. Dis ook daar waar ek elke jaar albei my sussies met balletkompetisies gaan ondersteun het, nie altyd noodwendig besonder vrywillig nie. In die hoërskool was dit minder teësinnig, so met die klompie tienerballerinas wat ontluikende hormone op aandag laat spring het (nè Santie?). Een Saterdagaand, egter, het ek en Pa genoeg ballet vir die jaar gesien en besluit toe om eerder inry toe te gaan – net ons twee. ʼn Regte manne-aand met cowboy-fliek, hamburgers, tjips en al.

In daardie saal het ek en Willie, as skoolseuns, talle optredes gaan kyk. Met ons kerkpakke aan, want Pa het gesê as ʼn man in die aand uitgaan, dan trek hy ordentlik aan – en buitendien, dis die stadsaal. Al Debbo, Joe Dolan en nog vele ander. Later jare die Claxons en andere. Die laaste keer wat ek in hierdie besondere saal was, was met ʼn matriekreünie toe jarelange vriendin, Alice en haar kroos die gehoor met hul musiektalent vermaak het.

ʼn Onthaal of enige funksie in die stadsaal was ʼn deftige affêre. Daar is vertel dat die dansvloer een van die bestes in land was.

 

Destyds, toe die stadsaal net so na die depressiejare gebou is, is kiaat uit Birma en marmer uit Italië vir die afwerking ingevoer. Sandsteen is gebruik vir die buitekant om aan te pas by die ander historiese geboue in President Brandstraat. Die Raadsaal waar die indrukwekkende standbeeld van generaal De Wet op sy perd, Fleur, net so oorkant die stadsaal aandag trek. Die Appèlhof, van waar heelwat internasionale uitsendings van opspraakwekkende hofsake al gebeeldsend is, net so langs die stadsaal.

In 1947 is die Britse koninklikes hier onthaal.

Nou is daar ‘n uitgebrande ruïne in ‘n spogstraat. ‘n Swartverbrande karkas van goeie herinneringe.

Al hierdie dinge flits toe deur my kop toe ek die foto’s van die saal in ligte laaie sien. En daar knak toe iets. Wat dit presies was, weet ek nie. Skielik het ek kwaad geword vir die ewige baklei in Suid-Afrika. Tot in my murg hartseer om te sien hoe so baie dinge wat vir my waarde het, verwoes word.  Siek en sat en moeg om my velkleur te verdedig en heeltyd die ander wang te draai – ter wille van politieke korrektheid, vrede en welwillendheid.

En ek het gewens daardie oproeriges (ek kan ander woorde ook hier gebruik) kon na die toespraak luister wat ons skoolhoof destyds met die matriekafskeid gelewer het.

Saai om te oes.

Want Woensdagaand is daar niks behalwe verwoesting gesaai nie.

Daar kan mos nie ‘n oes wees nie!

(EK WIL BENADRUK DAT GEEN VAN DIE FOTO’S IN HIERDIE ARTIKEL MYNE IS NIE – DIT IS VAN ORAL GELEEN)

PASNAWEEK

PASNAWEEK

(ALLE FOTO’S SLEGS TER ILLUSTRASIE)

Laat Oktober breek die eerste pasnaweek aan. Abrie se planne is lankal gereed om Somerset-Wes toe te ryloop. Annelien toe.

Vroeg Saterdagoggend kry hy ‘n geleentheid met die Bedford wat ontbyt van die hoofbasis op Oudtshoorn na die tentdorp op Kansas bring. Een van die kokke uit die basis, ‘n ouman, het hom beduie hoe hy moet maak.

“Kry ‘n lift met die kostrok terug Oudtshoorn toe en laat hy jou by die Hartenbospad aflaai. Daar sal jy gou opgelaai word, want dis ‘n besige pad. Vra die mense om jou net ‘n ent te vat tot by die pad wat De Hoop toe gaan. Daai pad vat jou reguit Kaap toe. Jy sal middagete al daar wees.”

Agterna was Abrie nie seker of die kok hom ‘n streep wou trek en of daar werklik goeie bedoelings agter die advies was nie.

Die Bedford laai hom langs die pad na Hartenbos af waar hy nie lank wag voordat ‘n melkboer hom oplaai nie. Net soos die ouman gesê het. By die kruising met die “pad reguit Kaap toe” word Abrie afgelaai. En daar staan hy, sonder kos en water, vir twee ure. Nie ‘n kar in sig nie. Hy besluit dat hy nie dáár kan staan en wag vir ‘n geleentheid nie. Vorentoe is daar dalk besiger kruisings. Swetend in sy step-outs takel hy die roete, verby landerye, plaaswerkerhuise, beeste, skape, maar niks besige kruisings nie. Die son het sy visier op hom.

Heelwat kilometers later hoor hy iets. Eers dink hy dis sy verbeelding, die hitte laat hom nou al stemme hoor. Weer hoor hy dit, vaagweg kom dit op die Karoo-windjie aangesweef:

“Boetieee, boetieee…!” So ‘n hoë stemmetjie, amper soos ‘n voël se roep.

Honderd meter of wat van hom af sien hy die figuurtjie, ‘n ou kleurlingvroutjie met ‘n wit kappie op die kop. Sy staan in die middel van haar groentetuin, hande rustend op ‘n tuinvurk.

“Boetie, ko’hier jong, die son gaat vi’jou doodbrand,” skreeu sy.

Abrie dink, Tannie, ek het nog ‘n ver pad, ek kan nie nou afdraaipaaie loop nie. Die vroutjie sien sy huiwerigheid.

“Ko lat’k eers vi’ jou ‘n ou koeligeitjie gee.”

Die koeligeitjie oorreed hom. Hy klim sommer deur die doringdraad en kies kortpad deur die kniehoogte bossies na waar sy haar tuinvurk in die grond gesteek het.

“Môre, Tannie.” Die “tannie” kom verstommend maklik oor sy lippe.

“Dja, môre jong. Julle army-outjies wat so hitchhike, jong julle moe ve’sigtig wees. Ek sie’julle mannetjies hie verbykom en ’an din’ ek by my selwers, wieet daarie kjind se ma-goed wa loep hy.”

“Ja-nee, ek sal versigtig wees,” antwoord Abrie.

“Waa’s jy ô’pad’een?”

“Somerset toe… Tannie.”

“Hoooe, jinne maa jy’t nogge vêr pad om te gan. Wag, lat’k daai koeldrienk gang kry. Ko’sit hier op die bankie lat jou se biene ka rus.”

Sy beduie vir Abrie na so ‘n afgeskilferde houtbankie op die agterstoep onder die sinkafdakkie, net so langs die agterdeur, voordat sy in die effens donkerige kombuisie gaan “koeldrienk” kry. Hy hou sy oog op die pad, gespitste ore vir aankomende verkeer. Niks. ‘n Rukkie later kom sy met twee glase rooi koeldrank by die agterdeur uit.

“Ek’t nou wragtag nie eerse ou koekdingetjie om jou aan te biede nie. Is jy honger?”

Met die “vêr pad om te gan” in sy agterkop, antwoord hy dat hy darem op die brekfistrok homself aan ‘n klompie snye brood en hardgekookte eiers gehelp het. “Ek’s orraait, dankie Tannie.”

En so sit hy en die kleurlingtannie saam op die bankie, op haar agterstoepie en koeldrienk drink.

“Lat’k jou nou mooi beduie. Sie’ jy daai boom net so annekant’ie hek, daai hoge een annekant’ie pad? Jy ga loop staa’nou daa by hom en lat’k jou nou vertel, dáá gat jy’e lift kry. Somme nou-nou”

Abrie dink, Tannie, ek loop nou al hóé lank. Hier kom nie eers ‘n kar verby nie, wat nog te sê iemand wat my gaan oplaai.

Met die groetslag stop sy hom twee varsgeplukte somerrooi tamaties in die hand.

Die plan is om maar vir so ‘n rukkie by die boom te gaan staan totdat sy weer in die huisie gaan. Hy wil haar darem nou nie in die gesig vat nie, nie ná haar gasvryheid nie. Ja, hy sal so ‘n rukkie staan en dan maar weer aanstap. Hoe op aarde sal dit nou ‘n verskil maak of hy nou hier onder die boom staan of… of…

Die bande wat oor die teer aangerol kom, die wind wat voor die sierrooster uitgestoot word… onmiskenbaar die verblydende geluid van ‘n naderende kar. Abrie staan vinnig vorentoe, onder die koelte uit in die helder sonlig. En toe verdoesel hy ‘n ding wat hulle nie mag doen nie. Hulle mag nie duimgooi nie.

Maar hulle mag klippies skiet.

Abrie tel ‘n klippie op en knyp hom tussen sy duimnael en die kant van sy wysvinger vas. Die kar is so tweehonderd meter van hom af toe hy sy arm met die klippie op sy duimnael reguit voor hom uithou. En toe hy nou dink dat hy sigbaar genoeg vir die bestuurder is, skiet hy sy duim reguit sodat die klippie so links voor hom verby spat. Abrie hoor hoe die klippie oor die teerpad hop, gevolg deur die mooiste geluid van die dag. Die geluid van ‘n enjin wat revolusies verminder, spoed verminder, remme wat aangeslaan word. ‘n Student in ‘n klein Renault 5 stop reg langs hom.

Abrie loer oor die dak en sien die tannie regop in haar tuintjie staan. Uitbundig waai sy vir hom. Sy skreeu iets, maar hy kan nie hoor wat dit was nie.

Sy engel langs die Karoopad.

“Waantoe is jy op pad?”

“Somerset toe.”

“Mooi man, hop in. Ek’s op pad Gordonsbaai toe.” Hy steek sy hand uit. “Leon.”

“Ek’s Abrie. Dankie ou, jy’s a life-saver.”

Laatmiddag laai Leon hom in Somerset-Wes se hoofstraat af. Annelien weet van niks. Hy wou nie verwagtinge skep en dan realiseer dit nie. Soos amper wel gebeur het, was dit nie vir Leon en sy Karoo-engel nie.

Voor ‘n klein supermarkie is ‘n telefoonhokkie. Sê nou hulle is nie hier nie. Hy het nooit daaraan gedink nie.

Toe sy antwoord, stoot hy die muntstuk in.

Die lang pad was die moeite werd. Annelien se ouers ontvang hom gul  en dra hom op die hande.

Annelien is soos ‘n kind op kersoggend. Haar ma leen haar geel Escortjie vir hulle om die aand mee uit te gaan.

Abrie is niks moeg nie.

Vroeg soggens, donkertyd, word die soldate deur die korporaal se fluitjie en geskreeu uit die slaap geruk. In die kakie tent, omring deur ander kakietente tussen die vaal Karoobossies van Oudtshoorn en ongeskeerde, deur-die-mik-geslaapte troepe word die manne nooit wakker nie. Hulle skrik wakker.

Dáárdie Sondag by Annelien is egter anders.

Abrie ontwaak in die hemel. ‘n Beweging in die kamer laat hom sy oë oopmaak. Die son skyn reeds deur die wit kantgordyne en hul die kamer in wasigheid. Annelien het die nag by haar suster geslaap sodat Abrie in háár kamer kon slaap. Sy staan in ‘n wit rok langs die bed met ontbyt op ‘n skinkbord. En haar glimlag en goeiemôre-soen is ligjare verwyder van korporaal Kriel se fluitjie.

Korporaal Kriel ruik ook nie so lekker soos sy nie.

LEES GERUS VERDER OMTRENT DIE BOEK: MONOCHROOM REENBEEG

OP ‘N NOSTALGIETOER

OP ‘N NOSTALGIETOER

Een van my gunstelingrolprente, is Somewhere in Time, waar Christopher Reeve ‘n foto van ‘n beeldskone jong aktrise, wat byna sewentig jaar tevore die wêreld aan haar voete gehad het, sien. Hy raak dan absoluut obsessief-verlief op haar en word gehipnotiseer om terug in tyd te gaan – om haar te ontmoet.

Ek het al so baie gewens dat so iets wel moontlik was – om terug in tyd te kan gaan. Nie om iets te gaan verander of ander paaie te kies nie. Nee, ek wil sommer net goeie herinneringe weer beleef of die gevoel kry van hoe dit was – in die “goeie ou dae” (nie dat die ou dae altyd noodwendig so goed was nie, of hoe?).

Gister het ek wel baie naby aan so ‘n belewenis gekom.

In een van ons buurdorpe, Newark, het die Retrofestival my teruggeneem na die 1920’s en, soos ons deur die terrein beweeg het, het ons in die 1970’s geëindig.

Oral was feesgangers te sien in modes van hul gunstelingtydperk en daar was selfs ‘n haarkapper waar die dames hul hare kon laat doen om te pas by hul uitrustings.

Uitstallings van motors’s motorfietse en karavane het my onmiddellik teruggevoer na my kinderjare. Meer as 200 stalletjies het ware te koop aangebied uit vergange eras.

Die hoogtepunt was waarskynlik die drie verhoë waar musiek die regte atmosfeer geskep het. By een verhoog is musiek uit die 1920’s tot vroeë 1950’s gespeel wat weer lewe gegee aan die Andrews Sisters, Ella Fitzgerald, Glen Miller en ander groot name uit daardie tydperk. Nog ‘n verhoog het op die rock ‘n roll musiek van die 1950’s en 1960’ gekonsentreer terwyl ‘n derde verhoog  aanhangers van die Beatles, Bread, Bee Gees en andere se musiek gelok het.

Klein dingetjies het my  totaal aangegryp. Soos die drie sussies met hul eenderse rokkies – mens sien dit mos nie meer deesdae nie. En die Morris Minor, my liewe ma se getroue ryding toe ek in die laerskool was.

O ja, en die radio wat my pa in die garage gehad het – die een waaroor Gerhard Viviers vir ons Pierre Fourie se geveg teen Bob Foster beskryf het.

Ag jaaa… en vandag is ek weer terug.

DAARDIE EERSTE BESKEIE KLEIN TREETJIE

DAARDIE EERSTE BESKEIE KLEIN TREETJIE

Nou annerdag sien ek weer daardie bekende sêding wat te vertelle het dat iemand wat nie glo dat klein dingetjies ‘n verskil kan maak nie, nog nooit met ‘n zoemende muskiet in die kamer probeer slaap het nie. Of iets in dier voege.

Wat my toe nou dadelik aan die merkwaardige tannie Greyvenstein laat dink het.

In 1939, toe die wêreld nog gebuk gegaan onder die nagevolge van die Groot Depressie, het baie Suid-Afrikaners swaar getrek. In Molteno het die dominee een Sondag daardie jaar uit Matteus  25: 14-30 gepreek, die gedeelte waar Jesus mense aangemoedig het om met hulle talente te woeker. Ná die diens het die dominee ‘n aanbod aan ‘n groep vroue gemaak. Met ‘n klein bedrag wat aan elkeen oorhandig is, is hulle uitgedaag om hul talente in te span en met die geld te gaan woeker.

Elizabeth Ann Greyvenstein het die geleentheid aangegryp en met haar twee sjielings en ‘n sikspens (op ‘n stadium rofweg gelyk aan vyf-en-twintig sent) bestanddele vir beskuit gaan koop. Haar familieresep was ‘n treffer op die kerkbazaar en gou het die bestellings begin instroom. Met haar wins het sy nóg bestanddele gekoop en by sportbyeenkomste, kerkfunksies en ander byeenkomste begin verkoop. Gou was haar beskuit deur die hele distrik bekend.

Hoe sou die beskuit egter buite die distrik aanvaar word? Haar seun het eendag met sy pa se Ford-bakkie die pad gevat en teruggekom met baie bestellings. Die skuur op hulle plaas is omskep in die land se eerste beskuitfabriek met ekstra klei-oonde en tuisgemaakte droograkke. Dit is landswyd verkoop as Uitspan Beskuit en later Outspan Rusks.

Vandag is tannie Greyvenstein se beskuit, danksy baie emigrante Suid-Afrikaners, oor die hele wêreld heen bekend as Ouma beskuit.

Met haar drie muntstukke het sy ‘n sakeryk op die been gebring, want dit is nie waar die storie eindig nie.

In die laat 1950’s het haar seun, Leon, op reis deur Amerika, se pad met Herman Lay (einste Lay van Lay’s skyfies) gekruis. Terug in Suid-Afrika het hy dadelik aan die werk gespring en die eerste aartappelskyfies onder die handelsnaam Simba begin vervaardig.

Uit dieselfde beskuitfabriek het ons later ook nog ander Suid-Afrikaanse gunstelinge soos Tastee Wheat, gekry.

Skoonma het graag vertel hoe haar ma destyds nie juis besonder beïndruk was toe sy die eerste proe van die veelbesproke nuwe Simba-skyfies gekry het nie. “Aggeneewat, dit smaak maar na gewone aartappel met ‘n bietjie sout op, of wat?”

Moet nooit dink klein treëtjies bring jou nêrens nie. Dit is heel dikwels daardie eerste klein beskeie treetjie wat die belangrikste stap van jou lewe kan wees.

Hoe groot is ‘n muskiet? En jy? En hoe baie kere het die muskiet nie al gewen nie!

ROBIN HOOD SE SLAAPPLEK

ROBIN HOOD SE SLAAPPLEK

 

Soos ‘n bejaarde dame met ‘n Zimmerraam staan sy daar met haar swaar takke gestut. Daar is talle ouer dinge op aarde, dit gee ek toe. Maar bitter min van hulle lewe vandag nog.

 

Die inligting op ‘n bord by die boom dui die ouderdom aan as ongeveer 1150 jaar. Dit is oud!

Toe Jan van Riebeeck voet aan wal in Suid-Afrika gesit het, was die boom reeds 800 jaar oud. Daar word vertel dat Robin Hood en sy manne skuiling onder hierdie boom gesoek het – daar in die bekende Sherwood Forest.

Volgens oorlewering was Robin Hood ‘n vrygewige misdadiger, vernuftige swaardvegter en boogskutter wat met sy “Merry Men” in Sherwood Forest gebly het. Die term “merry men” was aanvanklik ‘n algemene omskrywing vir volgelinge van ‘n misdadiger, ‘n ridder of soortgelyke leiers.

Daar is talle weergawes van Robin Hood se verhaal en oor die eeue heen is baie kinkels en stertjies bygevoeg. Hollywood het ook ‘n swaar hand gehad met die byvoeg van ekstra kleur en geur en dramas. Daar word, byvoorbeeld, in geen historiese bron melding gemaak van die skone “Maid Marion” nie en Errol Flynn, geklee in ‘n pikante groen kostuum, het ‘n bepaalde beeld geskep van die held wat van die rykes gebuit het om vir die armes te gee.

Die eerste verwysing na Robin Hood en sy manskappe, was in 1377 en die Sloane manuskrip beskryf bepaalde gebeure wat aandui dat Robin in 1160 gebore is.

Hoe dit ook al sy, die man met sy boog en pyle het oor die eeue heen talle mense se verbeelding op sleeptou geneem.

Hy en sy bende het in die Sherwood Forest geskuil – ‘n enorme, boomryke area.

Bewyse van flintgereedskap verklap dat die woud deur prehistoriese jagters gebruik is. Later, tydens die laat Ystertydperk en Romeinse bewind, was die woud bewoon en boerdery was algemeen. Teen die negende eeu het die boerderygemeenskap hulle merk op die Sherwood-landskap begin maak en talle van daardie gemeenskappe bestaan vandag nog. Plekname wat met “by” eindig, soos Thoresby, het ‘n Skandinawiese oorsprong, “thorp”, soos in Gleadthorpe is Deens en “feld” (“field”), soos Mansfield is Romeins.

Die naam, Sherwood, is die eerste keer in 958 aangeteken toe dit “Sciryuda” (“die woud behoort aan die landheer – “shire”) genoem is. Na die Normandiese inval in 1066, is die woud as koninklike jagveld gebruik. Die ruïnes van Koning Johannes se jaghuis kan vandag nog naby die dorpie, King Clipstone gesien word.

Ons besoek die afgelope naweek was in die vroeë lente met die bome wat nog relatief blaarloos staan. Maar die atmosfeer van duisende jare was nogtans teenwoordig.

As daar nou ooit ‘n tyd was dat ek gewens het om iemand se lewensverhaal te hoor, dan was dit gister by dáárdie boom – Major Oak, soos hy bekend staan. Dink net as jy ‘n toestel aan hierdie pragboom kon koppel om grepe uit sy millennium-oue bestaan op ‘n skerm te kon sien!

DIE MERKWAARDIGE VERHAAL VAN TIP, DIE SKAAPHOND

DIE MERKWAARDIGE VERHAAL VAN TIP, DIE SKAAPHOND

Die Upper Derwent Valley vorm deel van die Peak District Nasionale Park in die Oostelike Middellande van Engeland – nie ver van die dorpie waar ons woon nie. Die natuurskoon is asemrowend.

Buiten die natuurskoon, is die gebied ‘n onuitputbare bron van stories en geskiedenis. Op besoek aan die Derwent-opgaardam, kom ek toe op een so ‘n storie af.

Die Derwent-dam is ‘n indrukwekkende konstruksie in die Neogotiese boustyl, gebou met klippe waarvoor die omgewing baie bekend is. Verlede jaar, 2016, is die honderdjarige bestaan van die dam gevier. Derbyshire, Suid-Yorkshire en so ver suid as Nottingham en Leicester word van water uit hierdie dam voorsien.

‘n Interessante brokkie oor die dam, is dat 617 Eskader tydens die Tweede Wêreldoorlog die dam gebruik het om hulle vlugte op lae hoogte te oefen vir die bekende “Dam Buster” aanvalle in Duitsland. Die dam se konstruksie is baie dieselfde as wat die Duitse damme was. Vandag nog word verbyvlugte oor die dam gehou om gebeure tydens die oorlog te herdenk. In September 2014 het ‘n unieke verbyvlug (wat nooit weer herhaal sal kan word nie) plaasgevind toe die enigste twee oorblywende Lancasters – een van die Battle of Britain Memorial Flight en een van Kanada – oor die dam gevlieg het.

This is a Flight Artworks visualisation of the Canadian Warplane Heritage Museum’s Mynarski Memorial Lancaster FM213, flying in the markings of KB726 VR-A of RCAF No 419 (Moose) Squadron,at the Derwent Dam, where 617 Squadron did some of their practice runs before the attacks in the Ruhr.

Met voetpaaie wat kruis en dwars oor die gebied strek, is die Peak District baie gewild onder stappers en avontuursoekers. Die heuwels in die Peak District word vir skaapweiding gebruik en word aan plaaslike boere verhuur.

En dit is hier waar Tip se storie begin.

Prominent, met ‘n wye uitsig oor die dam, het die monumentjie my aandag getrek. ‘n Doodeenvoudige steen, met ‘n baie besondere verhaal.

Joseph Tagg is in 1868 in Noord-Derbyshire gebore en het vir baie jare as skaapwagter vir die XV’de Hertog van Norfolk gewerk. “Old Joe”, soos hy in die omgewing bekendgestaan het, was alombekend as teler van skaaphonde en was ook ‘n stigterslid van die plaaslike skaaphondkampioenskap in 1905.

Selfs op gevorderde ouderdom was Joe baie aktief. Daardie ysige Saterdag, 12 Desember 1953, toe hy en Tip, sy skaaphond, te voet by die huis weg is om na skape om te sien, was hy reeds 86 jaar oud. Tip, sy getroue metgesel – deur hom geteel en afgerig – was 11 jaar oud.

Die volgende oggend, toe Joe en Tip nog nie terug by die huis Is nie, het die Royal Air Force se bergreddingspan, veldwagters en boere ‘n uitgebreide soektog na die twee van stapel gestuur. Oor naweke het honderde wandelaars die familie en vriende in hul soektog gehelp, maar daar was geen teken van die twee nie. Die soekgeselskappe moes kort-kort die aftog blaas as gevolg van sneeuval wat besonder swaar daardie winter was.

Op 27 Maart 1954 het twee plaaslike herders ‘n ou jas in ‘n sloot opgemerk terwyl hulle na skape gaan omsien het. By nadere ondersoek besef hulle toe dat dit Tip is. Presies vyftien weke sedert hulle verdwyn het, is die hardgevriesde liggaam van Old Joe in ‘n sloot gekry, net ‘n paar treë van ‘n uitgeteerde Tip af.

Tip was baie swak en brandmaer en wou om die dood nie van Joe se liggaam af padgee nie. Vir 105 dae het sy by haar baas se liggaam gewaak en een van ergste winters in daardie streek oorleef deur waarskynlik hase en voëls te vang.

Sy is huis toe geneem en deur Joe se niggie versorg tot sy gesond en sterk was. Die Bronze Medal of the Canine Defence League, gelykstaande aan die Victoria Cross, is aan haar toegeken.

Na haar ontbering, het Tip vir minder as ‘n jaar geleef en is op 16 Februarie 1955 dood. Oor haar merkwaardige optrede is wyd berig en ‘n veldtog is begin vir fondse om ‘n monument in haar gedagtenis op te rig.

Haar finale rusplek is op die Derwent Edge, wat oor die pragtige vallei, waar sy eens saam met haar baas skape aangejaag het, uitkyk.

DIE OUE EN DIE NUWE

DIE OUE EN DIE NUWE

Twee keer per maand hou ons Suid-Afrikaners kerk in Birmingham, waar een van die agt bedieningspunte van die SA Gemeente hier in Brittanje is. Vir my en Christine neem die rit daarheen die beste deel van ‘n uur-en-‘n-half. Ná die diens word daar gekuier en tee gedrink – heel dikwels ook saam gebraai. As gevolg van die afstand, heen en weer, maak ons gewoonlik sommer ‘n uitstappie van die geleentheid en besoek interessante plekke terwyl ons daar is.

Die afgelope Sondag het ons die Bullring besoek. (Ja, glo dit nou of nie, maar daar was groot ontsteltenis toe die woord, net ‘n paar jaar gelede, een woord geword het, nadat dit vir letterlik honderde jare as twee woord gespel is).

ST MARTINS CHURCH, WAT DESTYDS DIE MIDDELPUNT VAN DIE BULL RING WAS, GEDURENDE DIE 1950’S (LET OP DIE STANDBEELD, DOFWEG SIGBAAR IN DIE MIDDEL VAN DIE FOTO)

Die Bull Ring (twee woorde!) het aanvanklik as Corn Cheaping bekendgestaan – die markplein, net so langs die kerk. Die kerk, St Martins in the Bull Ring, is in 1263 gebou en oor die eeue heen vergroot tot sy huidige vorm. Op 10 April 1941, tydens die Blitz, het ‘n bom net so langs die kerk ontplof en groot skade aangerig.

DIE BOMBESKADIGDE KERK. BAIE VAN DIE OORSPRONKLIKE LOODGLASVENSTERS IS VOOR DIE OORLOG UITGEHAAL EN BEWAAR. MAAR DIE WAT NIE UITGEHAAL IS NIE, IS ALMAL BESKADIG OF VERWOES TYDENS DIE OORLOG

DIE BESONDERE LODGLASVENSTERS IN DIE KERK

Die markplein het eeue gelede reg rondom die kerk ontwikkel met huise wat in ‘n sirkel daaromheen gebou is. Beeste is ook natuurlik hier verkoop en in later jare is gevegte tussen bulle en honde hier gereël – daar is geglo dat die beesvleis sagter is wanneer die bees onder stres geplaas is. So het die Bull Ring gestalte gekry. Gelukkig is hierdie praktyk gestop, maar die naam het vasgesteek.

DIE BULL RING-GEBIED GEDURENDE DIE VROEE 1960’S

‘n Nuwe, ultramoderne winkelsentrum, die Bullring – geopen in 2003 – staan vandag op die plek waar daar oor die eeue heen soveel dramas afgespeel het.

DIE STANDBEELD VAN HORATIO NELSON, WAT SEDERT 1809 DAAR STAAN EN BESLIS BAIE LIEF EN LEED EN VERANDERINGE AANSKOU HET.

‘N NUWE BEGIN

‘N NUWE BEGIN

Allen Saunders het in 1957 (lank voor John Lennon) geskryf dat “Life is what happens to us while we are making other plans“. En het ek dit nie die afgelope tyd in oormaat beleef nie!

Ter agtergrond, sonder om in ‘n treurmare te verval:

Ons planne het seepglad verloop. September verlede jaar is ons huis in die mark gesit – tyd vir ‘n nuwe avontuur. Vir elf jaar was dit ons tuiste hier in Engeland – die huis waar die kinders die grootste gedeelte van hulle kinderjare deurgebring het. ‘n Gesellige huis met ‘n mooi uitsig op die Teemsmonding in die Noordsee. Die transaksie is vinniger beklink as wat ons gedink het en die groot trek is met militêre presisie beplan. So tussendeur die gewone daaglikse roetines is bokse begin pak, oortollige goed rommelpunt en liefdadigheidsorganisasies toe weggery en nuwe verblyf begin soek. Die trekdatum was 17 Desember.

Die dagboek was propvol van 1 Desember af.

En toe skuif die Vrydagaand van 3 Desember in ons pad. Wat aanvanklik as blote hartkloppings begin het, ruk toe so handuit, dat ek my eerste rit ooit in ‘n ambulans kry – loeiende sirenes en al. As kind was dit my grootste vrees, om in ‘n ambulans te ry – was toe nie so erg nie. By die hospitaal word die fout opgespoor en toegebrand en bepaal dat daar darem nie erge skade was nie. ‘n Week later is ek terug by die huis met die uitdruklike opdrag om my vir ‘n tyd lank stil te hou. “Tyd lank” is ‘n relatiewe begrip, veral met ‘n vol dagboek, ‘n trek binne enkele dae en ‘n agterstand na ‘n besoek aan die hospitaal.

Na ‘n goeie nagrus voel ek toe sterk genoeg en val vroeg die volgende oggend weg teen verhoogde tempo om verlore tyd in te haal. Soos almal wat al getrek het kan getuig, die dag van die groot trek is geen partytjie nie. Nadat die lorrie met ons besittings vertrek het, moes die huis netjies gekry word vir die nuwe intrekkers – ons het darem ons trots. Die probleem is egter, ons moet voor die lorrie by die nuwe plek wees om te kan oopsluit. Die druk was groot. Verlangs onthou ek iets van die dokter se opdrag dat ek vir ‘n week of twee nie mag bestuur nie. Maar nou ken ek ook mos dokters – ek sal mos stop as ek nie goed voel nie. Net onder vier ure nadat ons vertrek het, stop ons voor ons nuwe blyplek. Doodmoeg is ‘n eufemisme. Ons slaap sommer op matrasse op die vloer.

Vroeg die volgende dag is daar weer nie ‘n ding van “bietjie rustig vat” nie, want bokse moet die trappe opgedra word, meubels moet aanmekaar gesit word en die huis moet leefbaar gemaak word vir die kinders wat Kersfees kom kuier.

Stephan is darem hier vir die universiteitsvakansie en is ‘n groot hulp. Melissa en haar vriend kom met die trein aan en Etienne ry die vier ure van waar hy bly met sy nuwe kar wat hy in April gekoop het. Sy “pride and joy”.

Almal is gelukkig. Ek voel die trek aan my gebeente, maar hou dit vir myself. Dis normaal om bietjie moeg te voel na ‘n trek. Mos.

So ‘n uur voordat ons vir die Kersmaal sou aansit, wil die kinders die nuwe omgewing bietjie gaan verken en Etienne neem hulle in sy kar. Twintig minute later lui die foon: “Pappa.ons het ‘n ongeluk gehad.” Beslis nie iets wat ‘n brose, oorwerkte pa-hart op daardie stadium wou hoor nie. Etienne het in ‘n draai op geysde modder gegly, deur die veld geploeg en in ‘n klipmuur vasgery. Almal is gelukkig ongedeerd, maar die kar lyk nie meer dieselfde nie.

Ons Kersmaal was heelwat later.

Enkele dae later is die kinders terug huis toe – Etienne met die bus en sy kar agterop ‘n platbaklorrie.

So elfuur op Oujaarsaand begin my lyf te praat – hard te praat. ‘n Halfuur later praat hy toe so hard, dat Christine die nooddienste bel. Terwyl die res van die nasie vonkelwynproppe afskiet en vuurwerke die nagruim instuur om 2017 welkom te heet, loei die sirenes weer in my ore op pad hospitaal toe. Gedog ek dooi op Nuwejaarsdag.

By die hospitaal word ‘n hartaanval gediagnoseer. Die are word oopgemaak en ‘n week later is ek weer by die huis – weer met die opdrag: HOU JOUSELF STIL! En geen bestuur vir ‘n maand nie.

Ek traai – onder Christine se arendsoog.

Maar wat ek nou eintlik daar aan die begin wou sê (voordat ek met die treurmare begin het):

Ek vat niks meer as vanselfsprekend nie.

Skielik het ek ‘n klomp nuwe beginne. ‘n Nuwe jaar. ‘n Nuwe lewensjaar. ‘n Nuwe kans om te lewe!

En ‘n nuwe avontuur.

Die plekkie waarheen ons getrek het, Middleton in Derbyshire, is so ‘n katspoegie van Nottingham af – daar waar die legendariese Robin Hood nie vir uitdagings geskrik het nie. Volgens die laaste sensus woon hier so 700 mense in ons dorpie – almal sover baie vriendelik. Die diens Oukersaand in die ou kerkie was ‘n belewenis. En die klipmure in die omgewing is absolute fassinerende meesterstukke waarvan ek net nie genoeg kan kry nie. Kan nie wag om die plek in die somer te sien nie!

Ons dorpie

Die plan is om vir so ses maande te huur en die tyd te benut om ‘n geskikte plek te kry om ‘n gastehuis te begin.Die ses maande mag nou langer word na my uitstappie hospitaal toe.

Ons straat

Ons huis

Ons heining

Spookyyyyyy

‘n Opwindende jaar lê en loer. In geloof en met ons beste pogings gaan ons hom takel.

Hou hierdie spasie dop.

My scars remind me that I did indeed survive my deepest wounds. That in itself is an accomplishment. And they bring to mind something else, too. They remind me that the damage life has inflicted on me has, in many places, left me stronger and more resilient. What hurt me in the past has actually made me better equipped to face the present. ― Steve Goodier

Soli Deo Gloria!

HET JY NOG ‘N PLEKKIE IN JOU HERBERG?

HET JY NOG ‘N PLEKKIE IN JOU HERBERG?

Daar is darem net iets omtrent hierdie tyd van die jaar wat dit totaal anders as die res van die jaar maak. Sommige haat dit, ander sien met oorgawe daarna uit. Hier in die noordelike halfrond is die atmosfeer mos totaal anders as in Suid-Afrika. Kersfees is koud, binnenshuis en… dalk meer knus? Hoe dit ook al sy, Kersfees gaan nie sommer ongesiens verby nie.

Een jaar, as jonggetroudes, het ek en Christine ‘n aangrypende Kersdag beleef.

Ek het iewers gelees dat daar baie teorieë oor die ontstaan van tweede Kersdag (Boxing Day) is. Een daarvan is, dat huisknegte hulle werkgewers op Kersdag moes bedien en daarom kon hulle die volgende dag afkry om na hulle families te gaan. Die werkgewer het dan  gewoonlik ‘n boks met geskenke en kos wat van die vorige dag se feesmaal oorgebly het, saamgestuur. So het Boxing Day dan, volgens een teorie, gestalte gekry. Ek en Christine het besef dat daar heelwat arm gesinne is wat nie Kersdag kon eet soos ons daardie dag saam met die familie sou feesvier nie. Ons wou egter nie die volgende dag vir hulle ons oorskietkos in ‘n boks neem nie en het spesiale toestemming by een of ander welsynorganisasie in Bloemfontein gekry om twee gesinne op Kersdag te bederf. Die dag voor Kersfees is gekook, voorberei en verpak. Net na kerk op Kersoggend is ons met die slaaie, kouevleis, nagereg en geskenkies na die twee huise toe. Ons het tot ‘n pak Kersklappers en bypassende servette ingepak. Nodeloos om te sê dat die reaksie – die dankbaarheid, die trane en die blink ogies van die kinders – my tot die dag van my dood sal bybly. Tog so jammer dat ons daardie dag net twee gesinne kon help.

Ek hoor anderdag die pragtige storie van die kindertjies wat by hulle kerk ‘n Kersspel opgevoer het. (Ek wens ek weet wie se storie dit is, sodat ek erkenning kan gee.) Die juffrou het egter gesukkel met die outjie wat die herbergier gespeel het, want die seuntjie kon dit om die dood nie oor sy hart kry om vir Josef en Maria te sê dat die herberg vol is en dat daar nie vir hulle plek is nie. Dis tog immers Jesus se pa en ma! Die juffrou het hom eenkant geneem en vir hom verduidelik dat hy dit eenvoudig net móét doen want dit is hoe die storie verloop.

Die aand met die opvoering, toe Josef en Maria by die herberg aanklop, het hy verstar gestaan. Van agter die gordyn het die juffrou aangepor en gedreig. Toe maak hy sy mond mompelend oop:

“Die herberg is ongelukkig vol, hier is nie slaapplek nie…”

Toe Josef en Maria omdraai en bedremmeld begin wegstap, roep hy hulle terug:

“… maar wag, julle kan vanaand in my kamer slaap en dan slaap ek by my pa en ma op die mat!”

Die konsert moes vir ‘n ruk gestop word sodat almal tot bedaring kon kom, maar dit was die beste konsert ooit! Want hierdie seuntjie het die ware boodskap van Kersfees in sy hart gedra.

Kersfees is soveel meer as die blink versierings, liggies, geskenke en kreunende feestafels – klatergoud wat sy glans sommer op Boxing Day al begin verloor. Kersfees bring ‘n boodskap van hoop, liefde, vrede en omgee – opregte omgee. Omgee wat beteken dat jy, soos die Christuskind, jouself – of dan ten minste iets van jouself – gee.

Young Caregiver Holding Senior’s Hand Outside