SAAI OM TE OES?

SAAI OM TE OES?

STADSAAL10

Woensdagaand, met die foto’s van ’n brandende Bloemfonteinse stadsaal wat soos ’n veldbrand deur die internet versprei is, het iets diep binnekant in my meegegee.

Ons skoolleuse was, SAAI OM TE OES. Die aand met my matriekafskeid, was die tema vir die aand deur ons skoolwapen geïnspireer en die skoolhoof het ʼn aangrypende toespraak gelewer aan die vooraand van ons groep jongmense se volwasse lewens. Sy boodskap was gebaseer op die skoolleuse: Saai om te oes. Wat jy vandag saai, maai jy in die toekoms. Ons matriekafskeid was, ironies genoeg, in die Bloemfonteinse stadsaal.STADSAAL 1

As laerskoolseun het ek baie ure in daardie gebou deurgebring. Dis daar waar kleinsus Elmarie ‘n A-Plus vir voordrag gekry het. Dis ook daar waar ek elke jaar albei my sussies met balletkompetisies gaan ondersteun het, nie altyd noodwendig besonder vrywillig nie. In die hoërskool was dit minder teësinnig, so met die klompie tienerballerinas wat ontluikende hormone op aandag laat spring het (nè Santie?). Een Saterdagaand, egter, het ek en Pa genoeg ballet vir die jaar gesien en besluit toe om eerder inry toe te gaan – net ons twee. ʼn Regte manne-aand met cowboy-fliek, hamburgers, tjips en al.

In daardie saal het ek en Willie, as skoolseuns, talle optredes gaan kyk. Met ons kerkpakke aan, want Pa het gesê as ʼn man in die aand uitgaan, dan trek hy ordentlik aan – en buitendien, dis die stadsaal. Al Debbo, Joe Dolan en nog vele ander. Later jare die Claxons en andere. Die laaste keer wat ek in hierdie besondere saal was, was met ʼn matriekreünie toe jarelange vriendin, Alice en haar kroos die gehoor met hul musiektalent vermaak het.STADSAAL 9

ʼn Onthaal of enige funksie in die stadsaal was ʼn deftige affêre. Daar is vertel dat die dansvloer een van die bestes in land was. STADSAAL 7

 

Destyds, toe die stadsaal net so na die depressiejare gebou is, is kiaat uit Birma en marmer uit Italië vir die afwerking ingevoer. Sandsteen is gebruik vir die buitekant om aan te pas by die ander historiese geboue in President Brandstraat. Die Raadsaal waar die indrukwekkende standbeeld van generaal De Wet op sy perd, Fleur, net so oorkant die stadsaal aandag trek. Die Appèlhof, van waar heelwat internasionale uitsendings van opspraakwekkende hofsake al gebeeldsend is, net so langs die stadsaal.STADSAAL 10

In 1947 is die Britse koninklikes hier onthaal.STADSAAL 8

Nou is daar ‘n uitgebrande ruïne in ‘n spogstraat. ‘n Swartverbrande karkas van goeie herinneringe.STADSAAL 11

Al hierdie dinge flits toe deur my kop toe ek die foto’s van die saal in ligte laaie sien. En daar knak toe iets. Wat dit presies was, weet ek nie. Skielik het ek kwaad geword vir die ewige baklei in Suid-Afrika. Tot in my murg hartseer om te sien hoe so baie dinge wat vir my waarde het, verwoes word.  Siek en sat en moeg om my velkleur te verdedig en heeltyd die ander wang te draai – ter wille van politieke korrektheid, vrede en welwillendheid.

En ek het gewens daardie oproeriges (ek kan ander woorde ook hier gebruik) kon na die toespraak luister wat ons skoolhoof destyds met die matriekafskeid gelewer het.

Saai om te oes.

Want Woensdagaand is daar niks behalwe verwoesting gesaai nie.

Daar kan mos nie ‘n oes wees nie!

(EK WIL BENADRUK DAT GEEN VAN DIE FOTO’S IN HIERDIE ARTIKEL MYNE IS NIE – DIT IS VAN ORAL GELEEN)

VAN DIE SWARTSPAN NA DIE GROENSPAN

VAN DIE SWARTSPAN NA DIE GROENSPAN

meisies in kaapstad

DIE 1960’S – MEISIES TREK AANDAG  MET HULLE MINIROKKE

Die meeste mense in Suid-Afrika weet waarmee hulle besig was: 6 September 1966. Abrie Cronje was tien en Springbok-radio se middagvervolgverhale het sy aandag gehad met sy natuurstudieboek voor hom oop. Eintlik was dit huiswerktyd en daarom het hy oudergewoonte ‘n skoolboek voor hom gehad terwyl hy stories geluister het – meestal was dit maar net vir die skyn, die boek. springbok radioDie middagstories was destyds se sepies – Die Geheim van Nantes, Die Banneling, Die Wildtemmer, Die Wit Sluier… stories wat die land aangegryp het. Nie juis almal in die kraal van ‘n laerskoolseun nie, maar enige iets was beter as huiswerk doen…

die wit sluier

ERNSTIGE SAKE – DIE WIT SLUIER

_________________________________________________________________

Die stories en al die ander radioprogramme word skielik deur die sein van ‘n noodberig onderbreek: Doktor Verwoerd is deur ‘n parlement-bode met ‘n mes gesteek. Elke paar minute kondig die sein verdere verwikkelinge aan totdat die finale skokboodskap gelees word. Spesiale uitgawes van Die Volksblad en ander dagblaaie versprei die nuus met foto’s en groot swart letters. Suid-Afrika word verpletterend in rou gedompel met die dood van sy Eerste Minister. Vlae hang halfmas.

2851153_141019191141_die_landstem_6_sept66

Die dag met die begrafnis hou die land se ratte op met draai; alles staan stil. Abrie-hulle volg die lewendige uitsending daarvan oor die Afrikaanse diens van Radio Suid-Afrika. Dit word ook oor die Engelse stasie uitgesaai, maar hulle luister nooit eintlik Engels nie.

SA Spieël/SA Mirror, wat die weeklikse nuushoogtepunte na die rolprentteaters bring, wys dele van die begrafnis die volgende week op die groot skerm. In die inryteater kan gesien word hoe ‘n volk in massa treur. Mense uit alle vlakke van die samelewing staan gepak langs die roete wat die kanonwa met die kis, gedrapeer in die Oranje-blanje-blou, na die Helde-akker volg. ‘n Weermag-Bedford met blinkswart bande trek die kanonwa. Stroefgesig soldate marsjeer stadige pas, op maat van die dodemars.

Abrie kom nie agter dat dit eintlik maar meestal die witmense is wat met Verwoerd se begrafnis treur nie. Op die skerm in die teaters kan hy baie nuuskieriges van alle gemeenskappe langs die roete sien. Maar dit val hom nie op dat almal nie hartseer is nie.

Abrie is in standerd drie. Hy het al baiekeer gewonder wat die resultaat van die een of ander slim ou se navorsing sou wees. Sy navorsing sou kyk na die effek wat die omgewing waarin ‘n kind grootword, op sy lewe het.

kinders op parkbankie

KINDERS OP ‘N PARKBANKIE IN DIE 1960’s

Abrie is ‘n Suid-Afrikaner. Sy land word deur die buitewêreld verag, gesanksioneer en beswadder. Suid-Afrika is die wêreld se muishond. Dit is isolasiejare en sy Springbokhelde speel net so nou en dan ‘n toets. Sy provinsie is in die oë van nie-Vrystaters so plat en oninteressant, dat selfs die voëls glo onderstebo daaroor vlieg.  Dit is ook nie regtig wetgewing wat Indiërs verbied om langer as vier-en-twintig uur in die Vrystaat te vertoef nie – so word daar gespot – hulle wíl blykbaar nie langer bly nie. Nie eers die feit dat staatspresidente en ander groot geeste daar gebore is, kan die provinsie se aansien opstoot nie. Sy rugbyspan is meestal kookwater, maar word altyd in die pylvak van die Curiebeker geklop. Bloemfontein, sy geboorteplek, hoofstad van die Vrystaat, bakermat van Afrikanerdom – is dit nodig om meer te sê? Afrikaners word wêreldwyd dikwels voorgestel as agterlik, verkramp en dom. Soms ook deur mede-landgenote wat nie-Afrikaners is. Sy laerskool is nog jonk, geen swembad of rugbyvelde soos die ander ouer, gevestigde skole nie en die geboue is opslaangeboue van vaal asbespanele. Al die kinders van sy skool is volgens vanne in sportspanne ingedeel, nie volgens die een of ander merietestelsel nie. Daar is drie spanne. Die Blouspan (vanne Q tot Z) wen altyd. Die Rooispan is altyd tweede en sý span, die Swartspan (ernstig!) is altyd laaste. Stel jou voor! Rasieleiers met swart klere en atlete met swart rosette. Hy’t nog altyd  gewonder wie op aarde die kleure gekies het. Dit is dalk die rede hoekom hulle altyd laaste is. Geen verwagting of spantrots nie. Hoe op aarde kan daar met die flambojante bloues en rooies meegeding word? So halfpad deur sy laerskooljare skop ‘n nuwe onderwyseres in afgryse vas en stel voor dat dit die Groenspan word. Dieselfde vanne, dieselfde kinders, maar nou is hulle die  Groenspan. Die Groenspan is steeds laaste, maar hierdie keer met teleurstelling, want nou was daar verwagtinge. Hulle is tog immers nou op gelyke voet met die ander spanne met ewe spoggerige rosette.

swartspan

Ja, jou van kan ‘n groot verskil maak in die rigting wat jou lewe inslaan. Dit kan selfs bepaal in watter span jy is.

Veronderstel nou net dat hy in Texas, in Amerika gebore is. Daar waar alles groter en beter voorgestel word. So wonder hy baie, dieselfde hy, maar op ‘n ander plek. As seun van ‘n oliebaron wat die Dallas Cowboys ondersteun. ‘n Land wat, sonder om druipstert te wees, sportspanne na die Olimpiese Spele kan stuur. Wie se vlag een van die herkenbaarste simbole ter wêreld is. Wat flieks maak van sy oorwinnings oor die Indiane, Duitsers en Japannese. ‘n Land wat verskoning vir niks en niemand vra nie. Oor wie se president die hele wêreld treur ná sy sluipmoord. Sou hy ‘n ander tipe mens gewees het? Hoe ‘n tipe mens sou hy, Abrie, gewees het as hy dáár gebore is? Of dalk, sê nou maar by die Boesmans? Of by die Sotho’s?

Met volwassenheid en nabetragting kom, meestal – en hopelik — insig en dit was eers nádat hy sy vlerke gesprei het en ánder, nie noodwendig groener nie, weivelde verken het, dat die besef tot hom gekom het: Hy was bevoorreg. Sy kinderjare in Bloemfontein, in die Vrystaat, in Suid-Afrika, in die Swartspan was stene uit sandsteen gekap. Dit was die boustene van ‘n fondament waarop sterk mure gebou kon word, mure wat hom later jare kon skans teen die aanslae van die lewe.

Bloemfontein in the late 1960s (22)

BLOEMFONTEIN SE MIDDESTAD – 1960’S

Verwoerd se sluipmoord en die verkiesing van ‘n nuwe Eerste Minister oorheers vir weke die nuus. Dimitri Tsafendas het ‘n huishoudelike naam geword en John Vorster word as Verwoerd se opvolger aangewys.

Lees verder in MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

ENKELE KOMMENTARE OP MONOCHROOM REËNBOOG

11226051_10206786952410922_759259504811044360_n

ENKELE KOMMENTARE OP MONOCHROOM REËNBOOG

(SOOS VERSKYN IN LITNET  )

Annette le Grange

‘n Moet lees boek. Skitterende skryfstyl, eerlik, openhartig. Die storie tref mens fel,veral vir ons wat in daardie era groot geraak het. Die boek lewer ‘n intense genot en mens is half jammer daar is nie nog hoofstukke oor nie, veral as jy lees en besef dit is die laaste bladsy. Baie geluk mnr Fourie, jou boek is beslis aan te beveel vir jonk en oud. Stukkie ware geskiedenis van ons brose land en sy mense.

  • Gert Burger

    Een boek wat ek sonder twyfel sal aanbeveel. Veral die mense wat die tyd van die bosoorlog intens belewe het, kan dalk uitvind hoe naby hierdie verhaal aan hul eie belewenisse is.

  • Alice Hendriks-Boshoff

    Monochroom Reënboog is ‘n boeiende boek. Die taalgebruik en skryftrant pas treffend aan by die verskillende lewensfases van Abrie, die hoofkarakter. Fourie skilder omgewing, omstandighede en situasies só helder en lewensgetrou, dat ‘n mens sterk daarmee kan identifiseer – veral as jy self ‘n oud-Bloemfonteiner is. Hierdie boek leen hom m.i. nie tot ‘n opvolg van enige aard nie, maar ook ander skeppingswerk van Fourie sal ‘n aanwins wees vir die Afrikaanse boekrak. Ons sien uit daarna.

  • Dr G M Augustyn

    Ons wat bevoorreg is om Andre in persoonlike verskyning te ken, hier in Engeland, weet dat die man sy woorde weeg en kies, en dat hy versigtig omgaan met mense omdat hy broosheid diep ken. Sy verhaalkuns in Monochroom Reënboog bring lekkerte in vele opsigte, want ook daar is ontwerp en fyn kies van woord en gedagte volop vir die genietleser en die ontledingsleser. Knap gedaan, Andre!

  • Andre De Wet

    As ‘n seun van ‘n soldaat wat self in die 70’s groot geword het was dit ‘n ongelooflike grypende boek. Ek kon myself inleef in heelwat van die situasies. Ek bly ook nou in Engeland en die boek het erg aan my hartsnare getrek.

  • Willie Brits

    Ek was weer teruggevoer na my kinderdae op ‘n wyse wat my ‘n knop in die keel gegee het. André jou eerlike, gemaklike skryfstyl gee geloofwaardigheid aan jou boek. Wel gedaan my vriend. Ek kan nie wag vir die opvolg nie.

  • Andre Eloff

    Toe ek die boek lees het my eie lewe en grootwordwêreld voor my afgespeel. Ek is deeglik herinner aan die ou dae. Die boek is briljant geskryf … vol hartseer, verlange, nostalgie, vreugde en letterkunde met ‘n sterk geskiedkundige inslag.
    Ek het dit geniet … dankie Andre. Maak weer so!

  • Colleen Potgieter

    Ek het so pas ‘n boek klaar gelees … dit was fantasties … kry dit, koop dit of leen dit, maar lees dit. Die boek: Monochroom Reënboog geskryf deur André Fourie.

  • Herman du Plessis

    Baie geluk met ‘n uitstekende boek. Ek het elke bladsy geniet, en lekker gelag, gehuil, en opgewonde geraak saam met jou karakters. Dit het my soveel nostalgiese genot verskaf om te lees van ons herkoms in hierdie monochroom reënboogland. Ek lees al Jeffrey Archer, Sidney Sheldon, Stigg Larson, Jo Nesbo, Deon Meyer en Wilbur Smith se boeke, en kan nou die naam van Andre Fourie daarby voeg.

    Welgedaan, en mag daar nog baie uit jou pen vloei. Jy mag maar!

  • Johan Noordman

    Nooit so geboei deur ‘n boek nie – wens dit het nog 20 addisionele hoofstukke gehad. Kan nie wag vir ‘n volgende treffer nie.

    LEES HIER MEER OOR MONOCHROOM REËNBOOG

 

LITNET: ANDRÉ FOURIE OOR MONOCHROOM REËNBOOG

11226051_10206786952410922_759259504811044360_n

LITNET VRA TIEN VRAE AAN ANDRÉ FOURIE OOR MONOCHROOM REËNBOOG

  1. Waarom het jy Monochroom reënboog geskryf – en was daar een idee/emosie waaruit die boek ontspring het, of kan jy verskillende faktore as inspirasie noem?

Ons woon tans in Engeland en eendag het die verlange na Suid-Afrika en my mense die oorhand gekry. Ek het sommer begin skryf aan ‘n storie uit my kinderjare in Bloemfontein en toe ek weer sien, het ‘n boek begin vorm aanneem.

2. Waaroor handel die storie?

Dit is die verhaal van Abrie, ‘n seun wat grootword gedurende die 1960’s en 1970’s in Bloemfontein. Die storie strek oor tien jaar en vertel van Abrie se lief en leed, sy verhoudings met mense van verskillende kultuurgroepe, sy bewuswording van apartheid en sy twyfel in die standpunt wat hy ten opsigte van die kwessie moet inneem. Abrie se tienerhormone skop ook in met gepaardgaande eerste liefde (en later ernstiger romanse). Die laaste gedeelte van die boek handel oor sy diensplig, belewenisse op die grens en die impak wat dit op sy lewe gehad het.

 3. Die titel roep kleurvolle en ook teenstrydige aspekte op: vertel asseblief iets hiervan.

Suid-Afrika staan as die reënboognasie bekend, maar ons weet almal dat daar ‘n tyd was (en selfs vandag nog is) toe die reënboog nie so kleurvol was nie en hoofsaaklik maar in skakerings van swart en wit was. Dit titel verwys ook na ‘n blaai deur ‘n album vol monochroom foto’s van onthoutye en wonderlike (maar ook nie-so-wonderlike-nie), kleurvolle dae.

  1. Wat was die moeilikste aspek van die skryfproses van hierdie boek, en hoekom?

LEES VERDER:

Tien vrae: André Fourie oor Monochroom reënboog

 

 

VRYSTAAT KUNSTEFEES

Vandag ‘n jaar gelede het ek die gedenkwaardige voorreg gehad om twee baie besondere mense aan my sy te gehad het tydens die bekendstelling en bespreking van my boek op die Vrystaat Kunstefees in Bloemfontein. Maretha Maartens en Nico Luwes, julle was my Aäron en Hur.

Monochroom Reënboog is steeds beskikbaar. Kliek hier vir meer inligtingMONOCHROOM REËNBOOG TE KOOP

IMG_0956

Nico Luwes, Maretha Maartens en die uwe

DSC_4120

DSC_4067

DSC_4107

Martinique en Clariece laat die geld inrol

DSC_4115IMG_0961

DSC_4051

Twee jong boekwurms – Samantha Hurst en Andrew Candiotes

ARTIKEL IN GET IT (1)ARTIKEL IN GET IT (2)

LEES GERUS MEER OOR DIE BOEK IN… TYDSKRIFARTIKEL OOR MONOCHROOM REENBOOG

LEES OOK HIER MEER OOR DIE OORSPRONG VAN DIE BOEK IN “Tien vrae: André Fourie oor Monochroom reënboog Litnet

LIEFDE IS ‘N PAASEIER


(Foto uit Sarie se kortverhaal met dieselfde titel)

Een Saterdag, ná ‘n rugbywedstryd, stop Abrie voor die kombuisvenster en maak sy fiets teen die vensterbank staan. Sy knieë is vol bloed en modder. Windverwaaid en stram klim hy van die fiets af, sportsak oor die skouer. Sy rugbystewels klink hard op die sementblad voor die kombuisdeur. Die kombuis is gevul met geure wat vyftienjarige seuns rasend maak. Kos. Varsgebakte vetkoek. Saterdae bak Sarie baiekeer vetkoek vir middagete. Partykeer met wors, partykeer met kerriemins, partykeer as bykos saam met iets anders. Die vetkoek is dan sommer nagereg ook. Met stroop of waatlemoenstukke en lekker soet koffie.

“Hallo, Ma, ek’s terug!”

“My seun, kyk hoe lyk jy. Het julle gewen?”

“Hoe dink Ma dan? Ons gaan nie in vir verloor nie. Wanneer eet ons?” Hy soen sy ma en neem ‘n vetkoek uit die bak op die tafel. Die vetkoek is warm en hy lek vinnig sy vingers as dit brand.

“Nou-nou. Ek wil net gou hierdie tert klaarmaak … en moenie daai worsies eet nie, dis vir vanmiddag. Gaan kry jy solank vir jou klaar. As die meisiekinders kom, moet jy gereed wees.”

“Aag Ma, ek het Ma mooi gevra. Ek sal vir Ma wys hoe werk die kamera, dan kan Ma mos maar die foto’s neem.”

“En wat van die musiek? Jou pa het gesê jy en jý alleen werk met die kamera en hi-fi. As daardie klomp partytjiemeisies onder jou pa se goed invaar en dit kom iets oor, wil ek nie vanaand hier wees as hy terugkom nie.”

“Maar Ma, toe ék dertien was…”

“Basta nou en loop bad vir jou!” Sarie steek die tert in die oond. “Hoekom vra jy nie vir Jaco hy moet jou kom help nie? Dan het jy darem ‘n maat.”

“Hoe laat kom Pa?”

“So hier by sesuur se koers.”

“So ek is al mansmens hier vemiddag. Nottedêm.”

“Hei, hei, jy praat nie so nie…”

“Maar…”

Niks ge-maar nie. Ek sê mos, vra vir Jaco. My liewe mens, dis jou suster se dertiende verjaarsdag, ‘n dag waarna sy nou al lank uitsien. Moet dit nou nie vir haar onaangenaam maak nie. Toe, ‘seblief.”

Vir ‘n oomblik dink hy oor die ding na en hol toe gou langsaan na Jaco toe.

Halfdrie lui die voordeurklokkie vir die eerste keer. Debbie ontvang haar vriendinne en al kletsend en giggelend raak die groepie vrolike dertienjarige meisies in die tuin groter. Drie tafels staan prettig gedek met glase en pons en lekkernye. Die wit tafeldoeke hang roerloos, so asof Sarie tot die wind opdrag gegee het om hom te gedra. Die servette en blomme is pienk. Vir Debbie is die lewe pienk en wit. Die stoele is wit. Drie sambrele is pienk en twee is wit.

Twee luidsprekers teen die muur in die koelte borrel die jongste popklanke uit. Rose Garden, Knock Three Times, Looky Looky… Die drade loop van die luidsprekers by Abrie se kamervenster in. Hier is hy en Jaco in beheer van die musiek. Die twee loer grootoog deur die kantgordyn en bespreek die uitsig. Vir hulle is dit ‘n vreemde ervaring. Hulle het die meeste van die meisies al gesien. By die skool, by die kerk en selfs al hier by Debbie. Maar vandag lyk hulle anders. So, so … anders. Groter of iets.

“Check ou Liena. Wie sou nou kon dink …” Jaco bedink homself vóórdat hy meer van sy gedagtes verklap. Abrie het ook nogal gedink dat sy nie te onaardig lyk nie.

“Oë links, tienuur. Wie’s daai ene met die wit?” vra Abrie.

Jaco kyk. “Nee, ken haar nie. Dink ek’t haar al iewers gesien, maar weet nie wie sy is’ie.”

Die getik-tik van die naald in die laaste groefies van die plaat bring hulle weer terug by hulle taak vir die middag. Abrie haal die plaat af en sit ‘n seven single van Neil Diamond op die draaitafel, Cracklin’ Rosie.

“Ek hoop ons kry ook van daai kos. Ek meen, ‘n man moet darem eet ook,” skimp Jaco.

“Ons kan gaan kry as ons die foto’s gaan neem.” Abrie se oë is vasgenael op die enetjie-met-die-wit. Sy dra ‘n wit kuitlengte katoenrokkie met bruin Josefsandale. Haar donkerbruin hare hang los oor haar skouers. Sy is pragtig. Klein, met so ‘n parmantige houding. ‘n Goue kruisie hang aan ‘n fyn kettinkie om haar nek. Die son raak aan haar lipglans.

“Het jy gesien sy’t kissing gloss aan!” merk Jaco op. So hy’t haar ook gesien.

“Wie?”

“Daai een met die wit rok vir wie jy so kyk.”

“Aag, voetsek jy man. Wat weet jy buitendien van sulke goed soos kissing gloss?”

“Man, my suster smeer ook die goed aan. Ek sien mos.”

Abrie kyk. Ja, haar lippies blink. Haar mondjie. Mondjie. Sy’t g’n ‘n mond of ‘n bek nie. Haar lippies is rooi, sommer so vanself. Sy het niks behalwe daai blink goed op haar gesig nie. Haar wange lyk sag. Sy hart versnel effens. Iets klop hier agter sy oë. Die son blink in haar hare. Sy eet ‘n koeksister. En drink Cream Soda. Sy vat nog ‘n happie en lek die stroop van haar lippies af. Abrie lek ook sonder dat hy ‘n koeksister eet. Met haar pinkie vee sy ‘n repie hare uit haar gesig. Daar’s ‘n drukking in sy ore. Hy haal deur sy mond asem.

“Wanneer gaan julle twee kêrels die foto’s neem,” verbreek Sarie die stilte.

“Ag Ma-a. Is dit nou nodig om so op mens af te sluip.” Abrie weet nie regtig waarom hy geskrik het nie. Maar hy voel betrap.

“Ek het nie op julle afgesluip nie. Die deur staan dan oop. Kom kry vir julle eetgoed, dan neem jy sommer ‘n paar foto’s.”

Met ‘n onwilligheid om tussen die spul meisiekinders in te loop, neem Abrie die kamera van die boekrak af.

“Sê Ma net vir hulle hoe om te staan. Ek praat nie met hulle nie. Ek druk net daai knoppie en klaar.”

“Abrie, stadig nou.” Sarie se kyk het eintlik nie woorde nodig nie.

Abrie stap agter sy ma tussen die klomp meisies in met Jaco op sy hakke. Jaco kies koers eetgoed toe. Abrie kyk nie rond nie. Netnou kyk hy in die gesiggie met die wit rokkie vas. As hy net kan weet waar sy is sodat hy dié kol kan vermy. Hy probeer so onopsigtelik as moontlik wees. Sy hande is nat.

“Meisies, dis nou Debbie se broer, Abrie en sy vriend Jaco. Abrie gaan gou ‘n paar foto’s neem.”

Deksels, Ma! flits dit deur sy brein. Hoekom maak sy nie ‘n rooi vlag op my kop vas nie! Sy ma se woorde suis deur sy ore. Stilweg beny hy haar vir die gemak waarmee sy met die meisies praat. Hy lig sy wenkbroue ongeërg sodat sy voorkop kreukel en kyk na die nok van die dak, dan na die venster en dan na die bondel meisies hier voor hom sonder om ‘n enkeling raak te sien. Hy probeer verveeld lyk.

“Abrie, neem sommer so ‘n paar ongeposeerde foto’s. Waar’s Debbie? O, daar is sy, neem sommer een van haar by daardie groepie.”

Giggel. Effe geskarrel. Party probeer uit die kameraoog se pad kom. Ander trek klere reg. Gooi hare agteroor. Hy sien egter net vir Debbie. Doelbewus. Hy durf nie na die ander gesigte kyk nie. Mik, fokus en flits. Twee keer, drie keer. Nou een van die koektafel waar Jaco nog steeds staan. Toe hy omdraai, is die gesiggie voor die lens, met die mooiste glimlag. Hy verstar. En toe kyk sy weg.

“Wat van ma en dogter saam?” stel Petro voor. Dadelik ‘n goedkeurende koor. Fokus en flits.

“Ek wil graag een van my en Debbie hê.”

“Ek ook!”

Flits. Flits.

Waar is Witrokkie nou? Is sy al op een van die foto’s?

“Hoeveel foto’s kan jy nog neem? “ vra Debbie.

Hy kyk op die metertjie. “Nog agt.” Sy eerste woorde hier buite.

“Neem so een of twee van ons hele groep saam.”

Terug in die kamer is hy omgekrap omdat Jaco nie vir hom eetgoed gekry het nie.

“Man jy dink ook net aan jouself. Staan lekker by die tafel jouself en dik vreet en ek moet al die werk doen.”

“Wie’t op jóú stert getrap?” vra Jaco.

“Niemand het op my stert getrap nie. Net gedink dat my vriend darem vir my eetgoed sou kry.” Abrie draai die plaat om en voel sommer vies vir homself. Waarom moes hy so onbeholpe daar buite gewees het? Hy het soos ‘n kleuter op sy eerste skooldag gevoel. Dalk lag die spul meisies nou vir hom. Hy weet nie eers of Witrokkie op een van die foto’s is nie. En nou haal hy dit op ou Jaco uit.

Voetstappe kom die gang af.

“Mamma sê ons moet vir julle eetgoed bring.”

Abrie laat die naald op die plaat sak en draai om. Debbie en Witrokkie is in die kamer, Debbie met twee bordjies eetgoed en Witrokkie met twee glase pons. Hy gryp die bordjies by sy suster. Jaco neem die glase by Witrokkie. Haar oë dwaal deur die kamer, oor die prente van Piet Visagie en Dawie en Mannetjies en ander sporthelde. Oor die veerpyltjiebord, die deurmekaar bed, die twee modelvliegtuie op die boekrak en die bak met tropiese visse in die hoek. Dan stop haar oë op Abrie. ‘n Sekonde lank – of is dit langer? In dié tyd glimlag sy effens, skaam. Hy versteen. Sy hart mis ‘n slag en begin toe onbedaarlik in sy keel te klop. Hy voel die klop agter sy oë, in sy ore. Sy mond raak droog en hy kyk weg.

Toe stap die meisies uit.

Abrie staar hulle agterna totdat die twee buite sig is en trek dan sy gesig soos een wat ‘n kramp kry.

“Blikskottel, maar sy’s mooi. Het jy gesien hoe check sy my? Oei!”

Hy sit die twee bordjies eetgoed op sy lessenaar neer en bly staan asof hy ‘n hou in die maag gekry het. Vir ‘n oomblik roerloos. Herleef weer daai sekonde. Dan blaas hy sy ingehoue asem hard uit terwyl hy sy hande vinnig agteroor deur sy hare vee en agter sy kop vou. Hy kyk af, staar, na niks. Jaco is al met sy tweede tertjie besig. Hy skud net sy kop en grinnik.

“Jong, sy’t vir die visse gekyk, sy’t vir alles gekyk.” Sy mond is vol vleispastei terwyl hy praat.

“Man, sy’t vir mý gekyk. Sy’t my in die oë gekyk. So.” Abrie wys hoe hy gekyk is. By die venster soek hy haar deur die kantgordyn. Hy sien haar dadelik.

“Ek wonder wat’s haar naam. Gaan vra jy gou vir Debbie,” steek hy vir Jaco op.

“Is jy mal! Doen jou eie vrywerk. Netnou dink sy ék’s agter haar aan.”

Later die aand, toe dit al sterk skemer is, is Debbie in haar kamer saam met haar ma besig om die geskenke te bewonder wat sy die middag gekry het. Peet sal enige tyd hier wees. Ouma en Oupa sal ook netnou oorkom.

Abrie lê op sy bed in die donker na die dak en staar. ‘n Plaat met romantiese liedjies speel sag op die draaitafel wat al gebêre moes gewees het. Hy het ‘n lam gevoel. Iewers is seer, maar hy weet nie presies waar nie. En dis nie van die rugby nie. Sy nek? Nee, sy maag? Ook nie. Dis hier binne. Sy longe. Ja, sy longe. Waar sit ‘n mens se hart? Hy voel. Die klop is hewiger as ander tye. Hy voel geïrriteerd. En sweterig. Wat is haar naam?

Hy hoor sy ma kombuis toe stap. Op die ingewing van die oomblik spring hy op en stap na sy suster se kamer waar sy steeds met haar geskenke doenig is.

“Het jy mooi goed gekry,” vra hy om die gesprek aan die gang te kry.

“Ja, kyk net hierdie mooi armband.”

“By wie kry jy dit?” Dalk, net dalk is dit van Witrokkie.

“By Lizelle.”

“Wie’ sy?”

“So enetjie met kort ligte hare. Sy’t vanmiddag so ‘n wit-en-rooi rok aangehad.”

“Nee, ken haar nie.”

“En hiérdie boek?”

“By Hettie.”

Hy besef dat hy nie oor al die geskenke kan uitvra nie. Hier was vanmiddag seker maklik twintig meisies.

“Is almal wat hier was in jou klas?” pols hy.

“Hmm, meestal. Party van die ballet.” Debbie draai die prop van ‘n bottel badskuim af en ruik daaraan. Sy oog vang haar album met skoolfoto’s op die boekrak. Ongeërg en so belangeloos moontlik begin hy daardeur blaai. By ‘n klasfoto van verlede jaar steek hy vas. Sy oë soek. Ry op, ry af. Hier’s sy sowaar! Dit móét sy wees. Weer sit sy hart in sy keel. Kalm nou. Hy  kies ‘n donkerkoppie met kort hare in die boonste ry.

“Was dié een ook hier?”

Debbie kyk. “Ja, hoekom?” Sy kyk hom vraend aan.

“Vra maar net. En dié een?” ‘n Ligtekoppie.

Sy kyk. “Ja.”

“Mens herken hulle nie eers so met ander klere aan nie.” Hy huiwer, kyk na die gesiggie. Die glimlag is onmiskenbaar.

“En dié een?” Belangeloos.

“Wie? O, ja, maar jy het haar mos gesien. Sy’t my gehelp toe ons vir julle eetgoed gevat het. Sy’t so ‘n wit rok aangehad. Mooi gesiggie.”

Hy staan roerloos. Te bang enige beweging of iets wat hy sê, verklap iets.

“Sy sê jy’s oulik.” Debbie kyk op om te sien watse reaksie haar woorde ontlok.

Hy voel hoe iets oor hom spoel. Hy weet nie of dit koud of warm is nie, maar dit verswelg hom. Die vertrek is skielik heeltemal te klein. Dit voel of hy onder ‘n skrum lê, maar hy probeer niks wys nie.

“Wie?” vra hy net om iets te sê.

“Bianca, die meisie met die wit rok vanmiddag. Daai een op die foto.”

Bianca! Nou is die vertrek régtig te klein.

“Aag!” Hy stap halfpad deur toe, maar steek vas. “Hoekom sê sy so?” vra hy.

“Ek weet nie. Sy like jou seker. En in daai kyk wat jy haar vanmiddag gegee het, kan ek net een ding sien.”

“Wat?”

“Daai outjie met die pyle het jou getref.”

“Watter ou is dit?”

“Die liefde, ou broer, die liefde.”

“Man, wragtag, jy’s sommer heeltemal simpel. Jy’s sommer … mal!” Hy storm kamer toe waar hy die hi-fi begin ontkoppel om dit te gaan bêre.

Bianca. Bianca. Hmm…dit pas by haar. Bianca…

Oe, dis mooi. Bi-an-ca…

Later die aand toe Debbie by die grootmense in die sitkamer sit, sluip Abrie na haar kamer toe. Die bedlampie is aangeskakel. Op haar bed is al haar geskenke uitgestal met die kaartjie van die skenker daarby. Koorsagtig bestudeer hy die kaartjies. Die derde een wat hy raak vat, is Bianca s’n. Sy hande bewe. Hy lees die boodskappie in standerd ses-meisiehandskrif, netjiese letters met kringetjies op die i’s en j’s. Hy ruik aan die kaartjie. Dit ruik na … papier. Nee, tog nie. Spesiale papier. Hy ruik weer. Hy soek na iets anders as papier. Dit bly ruik na papier. Bianca-papier. Hy tel die houer met ‘n stelletjie seep, badskuim en goete op. Bianca se geskenk. Versigtig. Hoekom bewe sy hande? Daar’s weer daai kol op sy maag. Hy voel weer soos vanmiddag. Daai drukking, dis definitief ‘n drukking hier in sy kop. Amper soos voor ‘n wedstryd. Háár hande het hier geraak. Sý het dit vasgehou. Hy streel saggies daaroor. Sy hande bewe liggies as hy die bottel badskuim uit die houer haal en die prop afdraai. Hy ruik aan die inhoud. Sou sy so ruik? Dis lekker. Vars. Skoon. Soos ná ‘n reënbui.

“Jy like haar, nè?”

Blitsig draai hy die prop op en probeer dit onder die kussing inskuif, maar besef dat dit te laat is. Verleë sit hy maar en wag vir die ergste. Debbie bly vir hom deur die skrefie aan die skarnierkant van haar slaapkamerdeur loer. Half met ‘n magsgevoel. Het jou!

“Oupa-hulle is hier. Hy roep jou,” sê sy, draai om en stap sitkamer toe.

Hy voel of hy in ‘n seepbel gesit het en toe bars dit. Meisies!

Maandag by die skool dwaal sy oë oor die speelgrond. Hy sien haar nêrens nie. Ook nie vir Debbie nie.

Ná skool, aan die etenstafel, vind hy uit dat die standerd ses-meisies van tienuur af na ‘n praatjie oor weerbaarheid in die skoolsaal geluister het. Hy luister fyn of daar nie dalk iets gesê word wat hy dalk sal wil hoor nie. Niks. Debbie praat net oor die praatjie, haar fiets se pap wiel en eet haar kos. Hy sluk sy melk weg en gaan na sy kamer.

Later die middag stap hy met sy rugbyklere die gang af om te gaan oefen. Debbie roep hom vanuit haar kamer. Sonder om te gretig te lyk, loer hy in.

“Wats’it?” vra hy.

“Vrydagaand wys daar ‘n oulike fliek in die skoolsaal. Hoekom vra jy nie vir Bianca nie en dan gaan ek saam met Jaco,” stel sy voor. Hy besef dat dit nie soseer oor hom of Bianca gaan nie. Hy weet mos. Maar die voorstel maak nogtans dinge in hom wakker. Iewers spring ‘n hormoon op aandag. Maar hy hou hom in.

“Aag jong, ek weet nie, ek het nog nooit eens ‘n woord met haar gepraat nie. Ek ken haar nie eers nie.

Ek … ek weet nie eers wat haar van is nie.”

“Grové.”

“Wat?”

“Haar van is Grové.”

Hy het die eerste keer gehoor, maar sy brein moet dit eers verwerk. Dit neem ‘n rukkie. Baie dinge is nou gesê. Groot dinge. Grové. Fliek …

Fliek!

“Ag toe man. Oukei, ‘k sê jou wat, ék sal vir Bianca vra en dan vra jy vir Jaco,” pols Debbie.

Hy dink kliphard. ‘n Geweldige opgewondenheid pak hom beet. Hy sien homself in die skoolsaal langs die meisie met die wit rok en lang bruin hare. Opgewondenheid maak plek vir huiwering. Hy wil ook nou nie van homself a fool gaan staan en maak nie. Wat gaan sy pelle sê? Aag, Schalk was al met ‘n meisie by die skoolfliek. Niemand het juis iets gesê nie. Die ander het hom eerder bewonder. Hy hoef wraggies nie vir dié meisie skaam te wees nie. Sy’s pragtig. Hy gaan ‘n posisie hê. Dis nie sommer elkeen wat ‘n meisie skoolfliek toe vat nie. Behalwe nou natuurlik die groot seuns.

“Jong, maak maar soos jy wil. Ek moet rugby toe gaan.”

“Sal jy vir Jaco vra?”

“Sal sien.”

Hy bedink hom. Sê nou sy vra nie vir Bianca nie.

“Ja, goed, ek sal hom vra.”

Vrydagmiddag is hy soos ‘n leeu in ‘n hok. Lê op die bed, staan op, staan voor die venster, gaan lê weer. Daai lammigheid is terug. Eintlik was dit nooit weg nie. Hy het gloede. Só moet iemand in die dodesel voel, dink hy by homself. Miskien is dit tog nie so ‘n goeie idee nie, hierdie fliekding vanaand. Hy dink hy is siek. Ja, beslis. Hy voel half warm. Hy kyk in die spieël en oortuig homself dat hy selfs bleek lyk. Móét siekte wees. Terug op die bed. Hande agter die kop gevou lê hy na die plafon en staar. Wat praat hy met haar? Ja, wat sê hy vir haar? Hoe moet hy weet waarvan sy hou? Sy lag dalk nog vir hom.

Ingedagte het hy intussen van die bed af opgestaan en voor die venster gaan staan en uitkyk. Die tuin lyk heel anders as verlede week toe die klomp meisies hier was.

Op daardie stoel het sy gesit.

Hy gaan uit en kyk of iemand hom nie dalk sien nie. Dan gaan sit hy versigtig op die tuinstoel. Net hier, met haar wit rok en blink lippies. Hy streel oor die armlening. Hy sien die gesiggie wat vir ‘n oomblik in die lens was. Die glimlag daar in sy kamer.

Is dít hoe liefde voel? Maar dit sal ‘n ou mos mal maak! Tog is dit nogal lekker. So amper soos ‘n droom. Maar jy is wakker. So half in ‘n ander wêreld, maar jy gaan steeds skool toe en als.

Dis herfs. Die blare lê bont onder die bome. Herfs is eintlik mooi. Herfs ruik na appels en hot-cross-buns. En eerste koue. Ja, hy hou nogal baie van die herfs met sy baie kleure. Paastyd. Volgende week sluit die skole. Dan is dit Paasnaweek. Hy wonder of Bianca vir die vakansie weggaan? Hy móét ‘n foto van haar kry. Een met daai glimlag van Saterdag. Dalk kan hy vir haar ‘n Paaseier gee. Jaaa, een van daai groot hase in goue papier. Nee, dalk nie, sy’s darem nie meer ‘n kind nie. Eerder een van daai’s wat so ‘n halwe eier is en met tjoklits volgemaak is.

Hy kyk op sy horlosie. Amper vieruur. Moet hy of moet hy nie? Voetstappe op die droë blare laat hom opkyk.

“En as jy so alleen hier buite sit?”

“Aag, ek sit sommer, Ma.”

“Ek hoor jy gaan vanaand fliek.” Sy ma trek ‘n stoel langs syne en gaan sit.

“Ja-a, miskien. Ek sal nog sien.”

“Met ‘n meisie?”

“Waar hoor Ma dit?”

“Ek vra!”

Vir ‘n oomblik is dit stil. Hy dink. Sy ma word met al sy geheime vertrou. Op ‘n manier verstaan sy altyd. Maar, sjoe, meisies!

“Ma, wat sê ek vir haar?” Hy voel hy bloos. Sy bene is teen sy bors opgetrek terwyl hy sy een skoenveter los- en dan weer vasmaak. Staar dan net na sy skoenpunte. “Waaroor praat ons?”

Met sy ken op sy knieë gestut, druk hy die plastiese punte van sy skoenveters in die vetergaatjies in. Trek dit uit en druk dit by ‘n volgende gaatjie in. Amper soos ‘n outydse skakelbord.

“Jy praat met haar oor enige iets. Gesels met haar oor dieselfde goed as waaroor jy en Jaco gesels. Net waaroor jy wil. Sy’s ‘n mens. Sy’s ‘n gewone meisie soos jou suster. Moet dit nie ingewikkeld maak nie.”

“En wat doen ons?” Vir ‘n vlugtige oomblik kyk hy op en gaan dan weer met sy skakelbord aan.

“Julle kyk die fliek. Gaan koop vir haar koeldrank en lekkers. Gesels. Wat sou jy en Jaco gedoen het?”

Hy dink so ‘n rukkie en voel hoe die duiweltjies nader storm. “Ons sou die meisies met popcorn in die donker gegooi het en kyk wie ‘n glas koeldrank die vinnigste kan down.” Hy bars uit van die lag. Sy ma gluur hom deur haar wenkbroue aan en glimlag.

Kwart voor sewe is hy en Jaco by die skoolsaal. Hulle het vooruit geloop om solank in die kaartjiery te staan.

Elkeen koop twee kaartjies. Toe gaan staan hulle so half agter een van die pilare voor die skoolsaal die paadjie na die straat en dophou. Abrie het intussen albei sy kaartjies in ‘n baie, baie klein rolletjie opgerol. Hy kom agter wat hy gedoen het en probeer dit weer plat kry.

“Gee my een van jou kaartjies, dan vat jy hierdie een,” beveel hy vir Jaco.

“Hoekom?”

“Ek kan nie so ‘n kaartjie vir die meisiekind gee nie. Kyk hoe lyk die ding!”

“Jaco lag en gee vir Abrie een van sy kaartjies.

“Maar joune is dan sopnat! Wat gaan met jou aan, is jy senuweeagtig?” vra Abrie vies omdat die kaartjies natgesweet is, maar terselfdertyd verlig omdat die skynbare komkommerkoel Jaco ook tog iets hier binne voel.

“Man…”

Maar verder kom hy nie met sy sin nie. Die twee meisies kom die paadjie afgestap. Albei het bont blomrokke aan.

Abrie voel hy moet dringend by die toilet uitkom, maar sy bene is traag. Die meisies kom nader, op met die trappies tot op die saalstoep. Ongemaklik skuif die twee seuns agter die pilaar uit.

Debbie groet eerste. “Hallo, Jaco…”

“Hallo, hier’s julle kaartjies, ons kry julle daar binne.” Abrie weet nie hoekom hy dit gesê het nie en is dadelik spyt.

Debbie kom tot die redding. “Nee man, ons gaan saam met julle in, maar laat ek julle nou eers amptelik voorstel. Bianca, jy het my broer, Abrie, mos gesien. Abrie, ontmoet vir Bianca.”

Abrie weet hy bloos, maar gelukkig is dit half donker hier op die saalstoep. Hy steek sy hand uit en trek dit vinnig terug – groet ‘n ou ‘n meisie ooit met die hand? Hy gaan haar beslis nie soen nie.

“Aangename kennis, Bianca. Moet ek jou hand skud?” Hy steek weer sy hand uit. Iewers kruip daar so ‘n kriesel selfvertroue uit. Hy is wragtag darem ouer as sy.

Bianca glimlag verleë en neem sy hand. “Hello, Abrie.” Jaco gee sy tipiese snorklag.

Die twee seuns stap agter die meisies die saal binne.

“Waar wil julle sit?” vra Debbie.

Abrie kyk rond. Agter is dit reeds vol. “Sommer daar langs oom Blackie,” Hy wys na oop stoele langs die muur waar foto’s van die land se staatspresidente hang.

By die sitplekke gaan die twee meisies sit, maar die seuns  talm. “Wil julle iets van die snoepie af hê?” vra Abrie.

Die meisies konfereer, dan die bestelling. Die twee seuns loop snoepie toe.

Toe die ligte begin dowwer raak vir die fliek om te begin, daag hulle op, elkeen met twee koeldranke in die hande en lekkergoed wat by hulle hempsakke uitsteek. Twee sitplekke is oop aan weerskante van die twee meisies wat langs mekaar sit. Debbie sit naaste aan die paadjie. Abrie plak homself sommer langs sy suster neer en laat Jaco gestrand in die paadjie staan.

“Skuif op jong”, sê Jaco terwyl hy vir Abrie in die ribbes pomp.

“Skuif op. Jaco moet ook nog sit,” beveel Abrie sy suster.

In die harwar skuif Bianca op. Die fliek begin en Debbie knyp haar broer in die ribbes. Abrie besef sy fout en klim oor sy suster om vir Jaco plek te maak. En toe gaan sit hy tussen die twee meisies. Langs Bianca. Doodstil, kyk hy na die skerm, maar sien niks. Sy ruik lekker. Later vind hy uit dis Debbie wat so ruik. Maar Bianca ruik ook lekker. Die fliek is al ‘n ent weg toe hy besef dat hy met twee halfgedrinkte glase koeldrank sit.

“Soek jy koeldrank?” fluister hy vir Bianca.

“Oukei,” sê sy sag. Dis tog wat sy bestel het toe hy bestellings geneem het.

“Hy’s so bietjie half…” sê Abrie en gee die een glas vir haar. Haar hand raak aan syne. Waaroor sou die fliek gaan, wonder hy.

Hy onthou ook van die lekkergoed in sy hempsak. “Hier’s jou tjoklit.” Die sjokolade voel pap soos dit al begin smelt het.

Pouse gaan die ligte aan. Dit voel of die hele saal se oë op hom brand. Hy voel so groot soos ‘n lugballon. Moet hy opstaan of hier bly sit?

“Speel jy wedstryd môre?” vra Bianca.

“Ja… e… ja, ek en Jaco.”

“Hier op ons veld?”

“Ja.”

“Ek sal bietjie kom kyk hoe speel julle. Tommy, my broer speel ook.”

“O.”

Stilte.

“Is jy lus vir nog koeldrank?” durf hy die stilte aan, maar soek ook rede om te ontsnap. Hy het egter nie nodig om te ontsnap nie. Debbie red weer. Sy leun oor hom na Bianca toe.

“Wil jy dalk saam met my kom?” vra sy.

“Ja, goed,” antwoord Bianca. Sy skuif verby Abrie agter Debbie aan. Haar bene raak aan syne.

“Seker gou gaan neuse poeier,” sê Jaco toe die twee meisies buite hoorafstand is.

“Hoekom?” vra Abrie.

“Man, meisies doen dit.”

Neuse poeier? Dit lyk nie of sy poeier op het nie. Hy weet sy ma poeier haar gesig, maar nie Debbie nie. Nee, Jaco dink verkeerd, sy’t beslis nie poeier aan nie. Dis weer net daai blink goed op haar mond. Mondjie.

Dan kyk hy in die saal rond. Hy waai vir Herman agter in die saal. Herman maak goedkeurend grootoog, duim in die lug. Abrie se bors swel van trots. Hy wonder wie het nog almal gesien. Hy het ‘n meisie!

In sy bed, laatnag, herleef hy die aand. Hy kan nie slaap nie. Waaroor was die fliek? Hy weet op een plek was daar ‘n ou in ‘n sportmotor. Haar oë, sy’t die mooiste oë. En daai mondjie! Môre gaan sy by die rugby wees. Miskien kan hy dan vir haar ietsie gee. Daai Paaseier! Hulle speel eers tienuur. Daar sal genoeg tyd wees om gou by die winkel aan te ry…

Gedurende die wedstryd dwaal sy oë kort-kort oor die toeskouers. Waar is sy?

Hy hol roboties bloot agter die bal aan. Sy het tog gesê sy sal hier wees. Hy het haar al vóór die wedstryd verwag. Sy aandag is glad nie by die spel nie. Daar staan Debbie, maar waar is Bianca?

Ná halftyd sien hy haar. Sy staan heel intiem en gesels met twee groter seuns van die skool teen wie hulle vandag speel. Verraaier!

Vlermuis, hulle breier, is rasend langs die veld. “Cronje, wil jy eerder gaan netbal speel? Los die meisies! My magtag, wat gaan aan met jou?”

Die spel kom genadiglik tot ‘n einde. Abrie kook. Daai een ou het haar wragtag om die lyf gevat! En sy’t nie onwillig gelyk nie. Wie dink sy miskien is sy! Nee, o hel, so laat hy nie met hom mors nie. En dit ná gisteraand! Hy pluk sy stewels uit en prop dit by die pragtige paaseier in die sportsak. Die groot halwe sjokolade-eier, gevul met kleiner blokkies sjokolade, het hy vroegoggend, vóór rugby, gaan koop. Hy klim op sy fiets en laat die ketting kraak. Iemand roep hier agter hom, maar hy trap dat die wiele sulke wit strepe in die gruis spin.

Jaco kom ‘n paar minute ná Abrie by die huis aan waar hy op die bed die paaseier sit en afskil. Die halwe eier het in die sportsak gebreek.

“Kry vir jou,” bied Abrie aan.

Jaco laat hom nie twee keer nooi nie. “Wat het vandag in jou in gevaar?” wil hy met ‘n mond vol sjokolade-eier weet.

“Bianca het gesê dat sy sou kom kyk as ons speel.”

“Maar sy het mos.”

“Ja, maar watter tyd daag sy daar op! Ek kyk die hele tyd uit vir haar, tot vir haar ‘n paaseier gaan koop. Selfs ou Vlermuis was geïrriteerd met my. Eers hier ná halftyd daag sy op en gaan staan by daai HTS-ouens. En sy laat so wragtag daai een ou haar om die lyf vat. Ek sweer dit was om my op te wen.”

Jaco het homself intussen aan die kleiner blokkies begin help. “Wie’s die ou?”

“Weet nie, hy’t HTS-klere aangehad.”

“Is dalk familie, man,” probeer Jaco troos.

“Hoe sal mens nou weet. Gee ok’ie om nie. Ek’s klaar met meisies.”

Jaco steek nog ‘n sjokolade in sy mond. “Ja, ek sê ook daai ding. Meisies maak in elk geval net ‘n ou se kop deurmekaar. Kyk net hoe vrot het jy vandag gespeel.”

“Ja, het ek nie vrot gespeel nie. Vlermuis gaan my seker nog drop ook vir die volgende wedstryd. Hy sê ‘is my skuld dat ons verloor het.

Abrie gaan staan by sy kamervenster en uitstaar. Hy dink hoe lomp hy gisteraand gevoel het. Oor ‘n simpel standerd sesmeisiekind! Sy suster se maat. Die herfsblare maak ‘n mat onder die perskebome. Wat ‘n gemors. Herfs is eintlik ‘n simpel tyd met al die blare wat so val en rondwaai en somer wat op ‘n end is en als.

En wie moet al die blare optel. Hy, hy wat Abrie is.

Hy steek die laaste blokkie sjokolade in sy mond en sê: “Ek sien daar wys ‘n karate-fliek in die stad. Is jy lus? Net ek en jy?”

“Ek’s game.

“Nou ja toe, laat ons klaarkry.”

Abrie krap die lekkergoedpapiere, wat oor die bed gestrooi lê, bymekaar en gooi dit in die snippermandjie. Die kaartjies van gisteraand se fliek lê onderin. Vir ‘n oomblik staar hy daarna. Dan buk hy af en haal dit uit. Sonder dat Jaco sien, bêre hy dit in sy Bybel. Hy loop saam met Jaco uit en groet tot later.

Op pad stort toe vat hy vir hom ‘n warm vetkoek uit die bak in die kombuis.

Later, nádat hulle van die fliek af by die huis gekom het, spring Debbie op hom.

“Wat het vanoggend met jou aangegaan? Bianca roep en ek roep, maar jy jaag daar weg of die duiwel agter jou is. Dis net stofwolke en klippe!”

“Sê jy maar vir jou ou maatjie hierdie man is niemand se robbies nie. Ek is klaar met meisies.”

“Aag foeitog, ook maar goed so, want haar pa sê buitendien dat sy te jonk is om met seuns uit te gaan.”

“O, gaaf.”

Stilte.

Sy probeer weer. “Maar waaroor het jy jou nou eintlik so ge-strip ?”

“Oor sy laat was en toe gaan staan sy nog by die vyand.”

“Die vyand? Wie’s dit?” vra sy verbaas.

“Daai HTS-ouens met wie sy so lovy-dovy staan en gesels het,” antwoord Abrie.

“Dis haar broer, Tommy, my jimmel. Hy speel vir HTS se eerstespan wat eers ná julle gespeel het. Haar pa wou ook kom rugby kyk as Tommy speel en wou nie so vroeg ry om net vir haar te bring nie. Simpel!”

“Aag, lyk dit of dit my worry. Ek… ek…” maar hy kry nie woorde vir ‘n teenargument nie. Hy stap kamer toe en slaan die deur agter hom toe.

Vandag het hy sy naam behoorlik krater gemaak.

Lees verder in MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

LETSELS VAN OORLOG

LETSELS VAN OORLOG

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

OP PATROLLIE

Op patrollie

In die vliegtuig terug Bloemfontein toe, drie dae later, skyn die son helder deur die klein venstertjies. Ek kyk na die ander passasiers. Mans met aktetasse, kinders saam met hulle ma’s, studente, almal so… so ongekompliseerd. Sonder bagasie.

Ek beny hulle. Wie is ek met al my bagasie? Ek wat verlede week nog terrs geskiet het. Ek wat nou, net soos die ander passasiers, skynbaar ongestoord op die vliegtuig sit. Ek wat volgende week met ‘n glimlag agter die toonbank by die bank gaan staan – “Môre Mevrou, waarmee help ek vandag? Het u geweet ek het verlede week ‘n man geskiet? En anderdag het ek ‘n vrou in die kop geskiet. Ja Mevrou, haar lippe en borste was afgesny…”

BUFFEL IN DIE BOS

Buffel in die bos

My belewenis van die werklikheid het byna skisofrenies geword: ’n Rasionele ervaring wat presies verstaan wat gebeur het en waarom. En ’n emosionele ervaring wat dit moeilik maak om dit hier, ver van waar dit gebeur het, te hanteer.

Op die grens het die oumanne hieroor gepraat. Van die nagte waar jy depressief rondrol, sleg slaap, sweet en angsaanvalle kry wat in drome begin waar jy in ‘n bos vol landmyne verdwaal en mense hoor skreeu en huil.

En dan skrik jy telkens vervaard wakker. Gillend, natgesweet.

BESOEK AAN 'N KRAAL

Besoek aan ‘n kraal

Heel dikwels klou ons vas aan herinneringe uit “die goeie ou dae”. Maar dan is daar ook herinneringe wat ons diep wegpak en huiwerig oopmaak.

Of vir altyd probeer toehou. Herinneringe wat met niemand gedeel word nie.

Ek het ‘n plekkie wat ek koester, ‘n stil plekkie waar ek min mense toelaat. Ek treur en lag daar tussen herinneringe deur wat nooit uitgewis sal word nie. Herinneringe aan vriendskap, liefde en omgee vir broers saam met wie ek geskerts, gehuil en gesweet het. Broers saam met wie ek met laaste lig ‘n sigaret of pakkie Super C gedeel het. Broers wie se verminkte liggame ek vasgehou het terwyl die lewe, rooi gevlek, in die wit sand weggesyfer het – saam met my jeug.

Daardie dae raak weg in gister, maar bly vlak in my wese.

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

TROEPIE TYDENS BASIES

TROEPIE TYDENS BASIES

(KLIEK OP DIE FOTO’S OM DIT GROTER TE MAAK EN BYSKRIFTE TE SIEN)

LAASTE LIG

LAASTE LIG

Dit is ‘n snerpende koue wintersoggend.

Die hele gesin het saam gekom om my in die parkeerarea van die stasie af te sien – die stasie in Bloemfontein, tuiste van 1 Valskermbataljon by Tempe. Ek moet saam met die nuwe groep dienspligtiges by die stasie aan die onderpunt van Maitlandstraat aanmeld waar ander jongmanne uit alle windrigtings met die trein arriveer. Pa het gesukkel om parkeerplek te kry, want die Bedfords staan die stasie se parkeerarea vol.

Ma en Elanie is tranerig. Pa kamoefleer sy gevoelens agter ‘n front, maar sy gesig is stroef. Effens geforseerd maak hy praatjies van hoe ‘n groot avontuur ek gaan beleef en “gee net jou beste – onthou dis ‘n droom van jou wat waar kan word”. Debbie fladder blinkoog wimpers en geniet die kyke wat sy van die manne in uniform kry – so tussen al die organisasie en bevele deur.

“Jy moet my vertel as jy daai boekie kry,” beveel sy my.

My suster is oortuig daarvan dat elke army-lat ‘n boekie met reëls ontvang. Hierdie boekie vertel jou dan hoe om civie-klere aan te trek, hoe om in civie-life op te tree, hoe om meisies te benader en te behandel, ensovoorts.

“Want al die army-ouens is presies dieselfde,” glo sy. “Ek sê jou, van die stink voete en Chesterfield wat hulle rook tot die manier hoe hulle loop en meisies chaff.”

Dringender sake as meisiekyk moet aandag kry en die nuwe rowe, nog met civies aan en lang hare, moet op die Bedfords kom. Heel bedeesd en beskaafd word ons beduie hoe en waar. Eenkant neem paartjies in omhelsing afskeid en beloof ewige trou. Ma’s maak vir oulaas seker dat seuns alles ingepak het.

“Onthou die pak beskuit is in die handdoek toegedraai. My kind, moet nou nie onverantwoordelik gaan staan en wees nie. Moenie van jou stiltetyd vergeet nie…”

Sommige manne moet wild keer dat ma’s nie ‘n woordjie met die vriendelike sersant of korporaal inkry oor pille wat gereeld gedrink moes word of ‘n slegte hoesie of iets nie.

En toe vertrek die konvooi voertuie met bleekgesig manne van die stasie af. Ma’s en meisies waai met nat snesies. Pa wys ‘n duim-op teken vir my en hou steeds sy front. Maar ek ken my pa, veral daai trek om sy mond.

Die bedeesdheid, die beskaafdheid en die vriendelikheid wat ma’s gerusstel, bly op die stasie agter.

AAPKAS BY VALSKERMBATALJON

Aapkas by Valskermbataljon

By die ingang na 1 Valskermbataljon grinnik die hekwagte toe die nuwe inname verby hulle ry, verby die arendhok tot langs die paradegrond waar die Bedfords tot stilstand dreun.

Die oomblik toe die bakklap agter die Bedford oopval, gaan die deure na ‘n nuwe wêreld oop. Dis nie net die bedeesdheid wat op die stasie agtergebly het nie. My hele lewe soos ek dit tot nou toe geken het, is saam met pa en ma huis toe.

Vir ‘n vlietende oomblik kry ek ‘n idee van hoe dit destyds vir die soldate moes voel wat tydens D-dag die vyand moes trotseer toe die flappe van die landingstuie so in die see oopgeval het. Soos daai ouens in The Longest Day. Daar word nou wel nie op ons geskiet nie, wat darem ‘n troos is, maar woordkartetse, pandemonium en bevele laat Black Sabbath na die kerkkoor klink. Die vierde woord wat ek in die basis hoor, is f****n.

“Klim in die f****n bus!” ‘n Ou met twee strepe op die bo-arm blaf die bevel uit. Die woord in al sy vorme en verbuigings sou daarna ‘n standaardwoord in alle daaropvolgende sinne word.

Ons maal soos slagskape rond en soek verward vir ‘n bus, maar daar is net die Bedfords waar ons so pas van afgeklim het. Geen busse nie. Party ouens gaan klim in die harwar wéér terug op die Bedfords – die naaste ding wat moontlik vir ‘n bus aangesien kan word.

“O f*k! Klim af daar vóór ek jou daar kom afdónner!”

Hier en daar kom ‘n ou tot verhaal en onthou vaagweg van skoolkadette-dae af dat ‘n bussie ‘n afdeling is. Ons moes aantree, ‘n squad vorm. Dís wat ‘n bus is. Ons gaan val by die ander ouens in wat met die eerste Bedfords aangekom het. Agt afdelings, vier rye per afdeling, so twintig manne in ‘n ry.

Die hele dag lank word ons van een punt na die ander in die “bus” rondgery. Vir mediese ondersoek moet ons uittrek, net onderbroeke aan hou. By die stoor kry ons uniforms, trommel, balsak en eetgerei. By nog ‘n stoor word rugsakke, webbing, waterbottels en ander toerusting uitgereik. Ons word verneder, gevloek en tee gevoer. Ná middagete steek die haarkapper sy knipper deur die civie-kapsels. ‘n Troep met ‘n besem vee sakke vol hare van die vloer af.

LEES GERUS VERDER IN MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

VAN GRONDBOONTJIEBOTTER EN DIE MAU MAU’S

VAN GRONDBOONTJIEBOTTER EN DIE MAU MAU’S

Die brein van ‘n kind is braakland – wees versigtig wat daar gesaai word…

VUUR

WINTER – 1970

Een van my take was om gedurende die wintermaande die antrasietstoof in die sitkamer brand te hou. Dit was ‘n ewige gemors as ek vergeet het om die antrasiet op te vul en die vuur laat vrek het. Want dan moes die stofie afkoel voordat ek al die as kon uitkrap en van vooraf pak – eers ‘n bolletjie koerantpapier of twee, dan ‘n paar droë houtjies en heel bo-op ‘n klompie swart antrasiet-kole. Die geur van die brandende papier en hout het ‘n so ‘n aardse, huislike bekoring gehad. Sodra die vlammende hout die antrasiet aangesteek en rooi laat gloei het, word die houer tot bo met die swart kole gevul. Nou moes ek die stofie net gereeld opvul en die warm chroom-stafie aan die kant met ‘n haak vorentoe en agtertoe pluk sodat die as in die onderste bak kon val om leeggemaak te word.

antrasietverwarmer

Die stofie in die sitkamer se hitte het hele huis warm gehou. Maar, van tyd tot tyd het dit gebeur dat iets – baiekeer my geheue – my verhoed het om die opvulwerk betyds te doen. En dan het die vuur gevrek met die gevolglike skoonmaak en oorpak.

Soos die keer toe die diaken, oom Jan Augustyn sy maandelikse kollekteerbesoek gebring  het.

Ek het laatmiddag van rugby-oefening af teruggekom en was net besig om die laaste assies uit die hoekies van die stofie te vee, toe die voordeurklokkie lui. Gewoonlik het Ma en die oom alleen in die sitkamer sit en gesels, maar daardie dag moes ek noodgedwonge hul gesprek aanhoor terwyl die vuur weer aan die gang moes kom.  Vóór dit te laat en donker raak.

En dáárdie dag het ek gesnap hoekom Pa draaie om die man geloop het. Hy het ‘n negatiwiteit uitgestraal en sy praat, sy liggaamstaal en optrede het nie gemaklik op my lyf kom lê nie.

“Weet Mevrou,” Ma was altyd Mevrou in die gesprek. “Vandag se kinders het darem geen benul waar geld vandaan kom nie.”

Ma het net geglimlag.

“Ek weet nie of dit hier by Mevrou-hulle dieselfde is, maar as ek nou na daardie twee seuns van my kyk… vanoggend hou ek hulle dop terwyl hulle toebroodjies vir skool maak. Hulle smeer eers botter” sê hy met opgestote wenkbroue terwyl hy sy linkerpinkie in sy regterhand toevou, “dan grondboontjiebotter,” ringvinger word by die pinkie gevoeg, “ en dan nog stroop ook.” Die middelvinger word saam met die ander twee vingers vasgevat terwyl hy met ‘n verposing sy blik op Ma vasnael om te sien wat haar reaksie is.

Die drie vingers word weer vrygelaat en in die lug gehou. “Drie smeergoed. En dan word dit sommer nog so dik opgeplak.”

grondboonbotter

Ek het stilweg met die stofie aangegaan terwyl ek die gesprek gevolg het. In ons huis was daar moeilikheid wanneer daar met kos gemors is, maar ons is nooit gerantsoeneer nie. Ons kon enige iets op die brood gesit het. Debbie het selfs al met stroop op polonie geëksperimenteer en daarvan gehou. Pa wou ook proe.

Oom Jan het voortgegaan: “Met vandag se kospryse kan dit mos nie geduld word nie. Wat kos ‘n bottel grondboonbotter? Vyf-en-twintig sent? Dalk al meer. En dan steel die swart goed jou ook nog rot en kaal. Net verlede week vang ek ons bediende weer met suiker wat sy wou huis toe dra. Mens weet nie wat gebeur agter jou rug as jy nie daar is nie.”

25c

Ma het haar bene andersom gekruis en vinnig na die horlosie teen die muur gekyk. Oom Jan was egter nie op liggaamstaal ingestel nie. En toe beweeg die gesprek in ‘n rigting wat selde, indien ooit,  in ons huis gehoor is. Pa het ons geleer om alle mense te respekteer en woorde soos “swart goed” en “k-ff—s” is nooit in ons huis gebruik nie. Groot dele van oom Jan se gesprek het hier in my agterkop lêplek kom kry sodat ek snags daaroor gelê en wonder het.

“Mevrou weet, ons staar ernstige probleme met hierdie klomp k-ff—s in die gesig, laat ék Mevrou vandag vertel. Die goed dink mos nie. Kyk hoe teel hulle aan. Daar is geen verantwoordelikheidsin onder hulle nie. Nee, die baas moet maar sorg as daar nie kos is nie. Of anders roof en moor hulle. Dis mos maklik. Óns werk vir ons goed en húlle kom vat dit net. Kyk hoe gaan dit hier op in Afrika.”

lokasie

Ek het doelbewus my werkpas vertraag. As veertienjarige seun was ek nie regtig op politieke gesprekke ingestel nie, maar om die een af ander rede het hierdie gesprek my aandag gevang. Dit kon die woord “oorlog” gewees het.

Oom Jan het voortborduur. “Dié mense is meesters as dit kom by stamgevegte en oorlog en die aanmoediging van politieke onrus. Plaas dat hulle eerder hul energie spandeer op persoonlike ontwikkeling of gemeenskapsontwikkeling of die aanleer van vaardighede of enige iets opbouend. Maar nee, nou saai hulle net verwoesting en onstabiliteit. Kyk nou byvoorbeeld na die onlangse gemors daar in die Kongo en wat die Mau Mau’s destyds daar in Kenia aangevang het. Weet Mevrou waar kom die woord Mau Mau vandaan?”

mau mau

“E-em, is mos ‘n bergreeks of ‘n rivier daar in Kenia, is dit nie?” antwoord Ma, maar ek kan aanvoel dat hy nie saamstem nie.

“Jaaa, baie mense dink so. Maar eintlik is dit ‘n nabootsing van die geluid wat hiënas maak wanneer hulle vreet, nè.” Hy knik sy kop ‘n paar keer.

“Oo, is dit so?” sê Ma.

“Ja, min mense weet dit. Hiënas, aasdiere, lafhartige diere wat aas op die kos waarvoor ander diere hard moes werk. Of hulle sal klein of swak weerlose diere aanval. Dis wat hiënas doen. En daai spul in Kenia kies toe vir hulle só ‘n naam. Hulle erken dus hulle is soos hiënas.”

“O, maar het húlle die naam gekies of… ek verbeel my ek het iewers gelees dat hulle eintlik ‘n ander naam het en dat dit die blankes is wat hulle Mau Mau’s begin noem het.”

“Néé,” sê Oom Jan met sy stem beterweterig hoër, “hulle het sélf die naam gekies. Want hulle is soos diere. Die dinge wat daar aangegaan het is genoeg om nagmerries van te kry. Weet Mevrou van die onnoembare dade wat gepleeg is tydens allerlei rituele? Eedafleggings waar diere geoffer is en die bloed dan gedrink is? Selfs kannibalisme! Daar was selfs orgies waar…” en hy loer na my, maar ek maak of ek geen belangstelling by die gesprek het nie terwyl ek die koerantpapier in bolle druk om in die stofie te steek.

Hy gaan in effe gedempte toon voort.  “…orgies waar perverse dade met diere gepleeg is. En orgies waar hulle hulself met die ingewande en oë van die diere versier het en ede afgelê het van beloftes hoe die blankes vermoor, uitmekaar geskeur en verbrand gaan word.”

Ma stu net ‘n geskokte geluid uit haar keel. Ek dink by myself, “bliksem!” maar gaan voort om die houtjies op die koerantbolle te rangskik.

“Dis hoekom die Britte toe versterkings moes instuur. Om die blankes te beskerm. En die ding beweeg nader aan ons, hoor! In Rhodesië is dinge nie lekker nie. Daar broei iets. En in Suidwes en Angola ook. Die regering vertel ons niks, maar ‘n vriend van my se broer was daar, in Suidwes. Hy vertel van soldate, ons eie soldate, wat diep in Angola in was. Vir wat? Hoekom sal ons soldate Angola toe stuur as daar nie iets aan die broei is nie. En ek sê vir Mevrou een ding, luister na wat ek vandag sê, dis nie lank voordat ‘n land soos Amerika val nie. Daai Luther King-ou – moeilikheid, moei-lik-heid, sê ek vir Mevrou. Hy moes vroeër al stilgemaak gewees het. Hulle het dalk bietjie lank gewag. Die swartes word nou al klaar daar toegelaat om saam met die wittes bus te ry. Vandag busse, môre hospitale en skole en as jy weer sien het hulle oorgeneem. En hulle doen dit met hulle getalle. Hulle wéét dis al hoe hulle die oorhand kan kry. Met geweld en getalle.”

“Haai weet jy, Meneer Augustyn, ek wil nou nie ongeskik klink nie, maar my kos brand al op die stoof,” kry Ma uiteindelik ‘n woord in.

“Ja, haai kyk waar loop die tyd heen. Ek het nog ‘n paar huise om aan te doen.” Hy kry sy kollekteboekie. “Die goed kan my so opwen.”

Die kollekteboekie word by ons naam oopgemaak. “Dieselfde bedrag as verlede maand, Mevrou?”

“Ja, wag laat ek net gou die koevertjie gaan haal.”

En toe steek ek die vuur aan.

LEES GERUS VERDER IN  MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)

EEN WINTERSDAG OP DIE PLAAS

EEN WINTERSDAG OP DIE PLAAS

MODDERRIVIER

Dis een van daardie sonnige Vrystaatse wintersdae wat in baie Noord-lande as ‘n warm somersdag gesien sal word. Pechu en Bunny is, soos gewoonlik, kaalvoet. Ons gee onsself oor aan die dag, elke sintuig van my neem gulsig die omgewing in.  Al twee van hulle is baie behendig met ‘n kettie. Pechu het al selfs ‘n springhaas met sy kettie platgetrek. Ek het ook al gesien hoe hy ‘n patrys op veertig tree met ‘n klip neervel. Maar die geleentheid om met ‘n geweer, al is dit net ‘n windbuks, te jag, was vir ons drie seuns ‘n groot avontuur.

Teen elfuur het ons al genoeg geskiet sodat ons aan middagete kon begin dink. Mieta het vir my bietjie sout en botter saamgegee, met instruksies. En ‘n bakkie mieliemeel. Die pannetjie uit my rugsak, saam met die ketel, potjie en ander noodsaaklikhede vir ‘n veldete, kom nou goed te pas.

Onder ‘n wilgerboom langs die rivier sit ons en vere pluk. Die voëltjies lyk soos vaal miniatuurhoendertjies, die duiwe darem so bietjie groter. Nadat hulle skoon gepluk en die binnegoed verwyder is, spoel ek hulle onder my waterbottel af. Pechu se vuurtjie het intussen lekker begin knetter. Bunny het drie klippe só geplaas dat ek my pan daar op kan sit, langs die potjie met pap. Die botter spat gou in die pan en net soos Mieta verduidelik het, plaas ek so ‘n paar van die voëls in die warm botter en strooi ‘n klein bietjie sout oor. Die pap wat Puchu in my potjie maak, begin effens brand.

VUUR

“Hierie pot hy’sie dik nie,” maak Pechu verskoning vir die brandreuk. Ek weet die pot se boom is dun, dis maar ‘n gewone emaljepotjie wat al so bietjie van sy roomkleur verf op vorige uitstappies verloor het.

“Hy sal reg wees, moenie worry nie,” stel ek hom gerus.

Die voëltjies is gou gaar en ons begin solank weglê aan die voorgereg. Ek dink my eerste een is ‘n mossie. Hulle lyk maar so min of meer almal dieselfde so sonder vere, meestal vinke, koringvoëls en mossies. Intussen het ek die duiwe so al op die borsbeen langs oopgesny en plat in die warm botter gedruk.  Húlle eet ons saam met die pap. Die duif se bors is sag en geurig.

Ná ete gaan spoel ons die eetgerei in die rivier af. Hurkend by die water skiet ek ‘n pannetjie vol water oor Pechu. Die twee broers sit weerskante van my en afspoel. Pechu kap laggend ‘n handvol water terug en skaterend val Bunny ook in. Dit ontaard in ‘n uitgelate woeste watergeveg en gou-gou is ons so nat dat ons sommer in die rivier begin speel – winter of te nie. Speel, eerder as swem, want Bunny kan nie swem nie. Pechu se swemmery verras my nogal, maar ook nou nie so dat ek hom as kaptein van die swemspan sou kies nie. Met so ‘n vreemde styl kry hy dit darem reg om vorentoe deur die water te beweeg.

SWEM IN DIE RIVIER

Uitasem gespeel, klim ons teen die grondwal uit en gaan lê op die gras so ‘n entjie van die betonkeerwal af. Soos ‘n besorgde ma vou die middagson ons heerlik warm in haar strale toe. Die grootmense wil nooit hê dat ons naby hierdie betonwal kom nie, maar vandag is hier nie grootmense nie. Pechu vertel dat hy al groot visse met sy hande aan die bokant van die wal gevang het. Die water vloei sterk en stort so vier meter laer in ‘n maalkolk oor die wal. En dis hier teen die damwal, aan die bokant van die waterval, waar die visse soms vasgekeer word en met die omdraaislag deur wagtende hande gevang word.

“Vang julle die visse sommer so met die hande?” vra ek ongelowig.

“Moet die hanne,” bevestig Pechu.

“Nou maar kom’s gaan kyk.”

Ons staan so kniediep in die water en wag vir die visse, drie, vier treë van die wal af. Pechu beweeg effens dieper in, nader aan die damwal waaroor die water dreunend tuimel. Ek volg hom, maar Bunny is huiwerig en klim uit. Die stroom trek-trek hier aan my bene. Later aan my heupe. En toe raak dit ‘n dare game, visse vergete.

Met Bunny wat bekommerd van die oewer af toekyk, kyk ek en Pechu hoe naby ons aan die rand kan kom met die stroom wat hier van agter beur om ons bo-oor die wal te smyt. Nou vang ons nie meer vis nie. Ons konsentrasie lê nou by die sterkvloeiende stroom. Voetjie vir voetjie beweeg ons nader aan die damwal waar die rivier ‘n jong waterval word.  Met elke tree nader aan die rand voel dit of die water harder beur. Pechu is so ‘n halwe tree nader aan die wal as ek. ‘n Paar keer wil-wil ek my balans tussen die los klippe verloor, Pechu ook, maar dan gooi ons net ons lywe agtertoe en gee ‘n tree terug. Weer stadig vorentoe totdat die aanslag van die water te sterk word en ons net doodstil vasskop om die aanslag met skuinsbeurende lywe af te weer.

So tart ons die noodlot. Pechu se gesig blom met wit tande. Hy wink vir my om nader te kom. Die stroom is sterk. Versigtig lig ek my voet van ‘n vastrapposisie, stadig vorentoe, voel-voel vir ‘n nuwe vastrapplek. Ek kry een en wil vasskop, maar die klip gly en my balans word aan flarde geruk. Met minagting gryp die stroom my en slinger my soos ‘n vetgesmeerde paling verby Pechu wat my met weerlig-reaksie aan die arm beetkry. Hy is egter nie opgewasse teen die krag van die stroom nie en verloor ook sy vastrap.

Baie mense vertel hoe hulle lewens in stadige spoed verbyflits wanneer die dood in die gesig gestaar word. Al wat ek aan kon dink, was die klippe wat ek ‘n vorige keer, toe die rivier droog was, aan die onderkant van die wal gesien het.

Terwyl die stroom ons oor die rand spoeg, wonder ek of ons dadelik dood gaan wees en of ons gaan verdrink. Ek staal myself vir die trefslag op die klippe, maar daar is geen trefslag nie. Die water is diep en die klippe ver onder die oppervlakte. Dit voel of ons in ‘n wasmasjien val. Die water maal ons soos wasgoed al in die rondte, al in die rondte. Ek kry vir Pechu aan die voet beet, maar tussen die modderwater en borrelgemaal verloor ons mekaar weer. Vandag gaan ons verdrink, want ons kry nie ons koppe bo die water om asem te skep nie, flits dit deur my kop. Die maalkolk skuur my rug teen die klippe op die bodem en neem my weer, so voel dit, boontoe. En weer ondertoe. Hoe lank ons so gemaal het, weet ek nie. Baie dinge het deur my kop geflits. Ek het gewonder of Pechu nog lewe. Waar gaan ons lyke uitspoel? Gaan Ma-hulle kwaad wees?

Die wasmasjien word skielik op ‘n ander siklus geplaas, want eensklaps kry ek myself uit die maalkolk geskop. Vir ‘n oomblik sien ek niks van Pechu nie, maar dan skiet hy ook soos ‘n kurkprop langs my uit. Ons swem kant toe en gaan lê op die riviersand, lam gespartel. Bunny is gou by ons. Hy sê niks, kyk ons net grootoog aan, maak seker dat ons lewe. Ek draai my kop na Pechu toe en hy kyk na my. Hy het ‘n bloedstreep langs sy kop en my rugvelle het teen een van daardie bodemklippe agtergebly. Maar ons lewe. Ons borskaste werk soos blaasbalke. Pechu spoeg ‘n klippie uit.

En toe bars ons uit van die lag.

(Verwerkte uittreksel van my boek: MONOCHROOM REËNBOOG

Poster (foto)